Уншиж байна...

 

14.Өлгий хот, бөө нар минь
МБНЭ байгуулагдаад анхлан нэгдсэн тахилга хийхэд хотоос 108 улаач очиж, аймгийн хэмжээнд есөн улаач байж билээ. Нэгдсэн тахилга дээр энэ нутагт тольтоны тоо хоёр зууд хүрнэ гэж айлдсан байдаг. Тэр тоо одоо гүйцэж байна.
Нэгдсэн их тахилгад гол үүрэг гүйцэтгэсэн Монгол бөөгийн удган Б.Нансалмаа, Монгол бөөгийн их зайран Д.Дарьсүрэн нарын үйл түүх болон үлдэж дараа үе нь түрэн гарч ирж байна. Их тахилгаас хойш аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн ажил “унтаа” байдалд орсон. Тиймээс энэ удаа МБНЭ-ийн удирдлага тус аймагт ажиллаж байхдаа нутгийн нэр хүндтэй улаач болох Монгол бөөгийн тэргүүн удган Энхээг Баян-Өлгий аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагчаар томилсон билээ. Тэр дайчин бүсгүй, энэ ажлыг сайн хийж чадна.


Өлгий хотод байх хугацаанд Монгол бөөгийн тэргүүн удган Энхээ биднийг өөрт байгаа боломжоороо үйлчилсэн. Оройн цагаар ажлын дараа хуучлан ярилцах сайхан байсан. Бидэнд бусад үед ийм боломж бага олддог. Улаач хүмүүст бас өөрийн гэсэн онцлог яриа өрнүүлэх тийм мөч ховорхон тохионо.
Өлгий хотын төв талбайд дурсгалын зураг авахуулав. Тэндээс дараагийн хот болох Улаангом руу хөдөлсөн билээ.
Баян-Өлгий аймаг нь ОХУ-ын Алтайн БН Улс (225 км), БНХАУын ШУӨЗО (450 км), Монгол Улсын Ховд (450 км), Увс (165 км) аймгуудтай хиллэдэг. 1940 онд анхны өрхөө татаж байсан казакын ард түмэн өдгөө олонх болж, монголчууд цөөнхийн цөөнх болсон газар болжээ. Хүн ам нь 93 мянгад хүрч, үүний 93 хувь казах үндэстэн, үлдсэн хувийг дөрвөд, урианхай, тува, халх ястангууд эзэлдэг. Аймгийн төв Өлгий хотод 32 мянгаад хүн оршин суудаг. Байгалийн унаган төрхөө хадгалсан нутаг дэвсгэр нь мөнх цааст сүрлэг өндөр уулс, уудам хөндий хотос, тунгалаг уст гол мөрөн, нуур цөөрөм, рашаан булаг, жимс жимсгэнэ, дэлхийд ховордсон эмийн ургамал, ан амьтан, жигүүртэн шувууд, алт, мөнгө, гянтболд, төмрийн хүдэр, зэс, хар тугалга зэрэг эрдэс баялагийн арвин их нөөцтэй аймаг юм.

15. Бөөгийн овоонд залбирав.
Бид өвөг дээдсийнхээ өнө эртний энэ сайхан ёс заншил, түүх соёл, төрт ёсны уламжлалыг баримтлан уул овооны тэнгэрийг тайх үйлдэж байна. Энэ бол хөрст дэлхийдээ оршиж, хөх тэнгэртээ сүслэж ирсэн босоо заяат Монгол түмний бахархалт сайхан уламжлал. Байгаль эхээ хайрлах бодлого ухааны илэрхийлэл. Нүүдэлч түмний сэтгэмжийн нэн содон ёс заншил, соёл юм.
Бөөгийн овоо бол олон мянган жил бөөгийн уламжлалыг таслалгүй тахиж ирсэн, Хүннү, Сүннү, Их гүрний үеээс өмнө өвгөд дээдсийн тахиж шүтэж байсан газар билээ. Олон талаас нь бодсон байгалийн хүчин нөлөөг тусгасан сонголт хийсэн бөөгийн овоо бол ариун шүтээний ордон. Эргэн тойрноо олон тайлагдашгүй бичээсийг мөнхөлсөн Дэлхийн Галарейн төв мөн билээ.
Энд бид овооны өмнө идээнийхээ дээжийг өргөж, овооны зүг саран хэлбэртэй дугуйран сууж хуур манжигаар хөглөн бөөлж тахилгы идээгээ цунцалаар өгсөн билээ. Монгол бөөгийн их удган Б.Бадамсүрэн, Монгол бөөгийн тэргүүн зайран Ш.Нямдорж, Монгол бөөгийн тэргүүн удган А.Оюунтуул, Монгол бөөгийн зайран Мөнх-Очир, Тамжид нар бөөлсөн билээ.
Их эзэн Чингис хааны байгуулсан Монголын эзэнт гүрний газар нутгийн төв дунд оршиж байсан Алтайн уулс эдүгээ монголын олон угсаатан ястны эв найртай орших орон гэр, хөгжин дэвжигч бүс нутгийн бэлгэдэл төдийгүй мөнхийн хөрш Орос, Хятад улстай уул усны холбоотон, улс төр, эдийн засаг, нийгэм-соёлын түнш, уугуул суугуул хүн зоны хувьд эрх тэгш, эв найрамдалтай, энх мөнх зэрэгцэн оршихуйн бэлгэдэл болон сүндэрлэж байна.

 

 

16. Цэнгэл хайрхандаа залбирав.
Ховдоос Өлгий хот орох нь хэдхэн цагын асуудал болжээ. Засмал зам бидэнд ийм цаг хугацааны хэмнэлийг олгожээ. Бид Ховд аймгийн хил зааг бүхий Цамбагарав хайрханд залбирч, өргөлөө өргөв.
Одоо Баян-Өлгийн Толбо сум, Толбо нуурын эрэгт тулж ирлээ. Монголын нэн шинэ үеийн түүхэнд Толбо нуурт монголын тусгаар тогтнолын төлөө амиа өргөсөн монгол-орос цэргийн тулалдаан болсон, цагаантны бүслэлтэд олон хоног тулалдсан тэр газар билээ. Одоо бараг мартах шахаж. Бид аймгийн төвд бэлтгэлээ хангаад Цэнгэл хайрханыг зорьсон билээ.


МБНЭ байгуулагдаад баруун бүсэд хийсэн, монголын минь толгой уул Цэнгэл хайрханы нэгдсэн тахилга хийгдсэн тэр газрыг зорьсон. Уул усныхаа төлөө цаг наргүй, хөрөнгө мөнгөө зориулан яваа улаач нарын хөдөлмөрийг үнэлэх газар ховор билээ.
Биднийг хөтөл дээр гарахад анхны тахилга хийсний дараа үүссэн нуур бүхэлдээ харагдав. Эндээс бид дурсгалын зураг авч баярлан хөөрөлдөв. Энд хийсэн бөөгийн нэгдсэн тахилга, хамтран ажилласан үе, үеийнхэнээ дурсан байлаа. Одоо нуур ус нь багассан бараг хатсан харагдана.
Бид өгсөөр анх Нэгдсэн тахилгын Хайрханы тахилга хийсэн газарт очив. Энэ хайрханыг тойроод 20-иод айл буужээ. Бидний ойролцоо хоёр айл байв. Хайрханд өргөх идээний дээжээ өргөчихөөд залбиралаа хийж эхэллээ. Яах ийхийн зуур хайрхан тойрон үүлшиж, улмаар бороо, мөндөр хаялж эхэлсэн.
Монгол бөөгийн их удган Б.Бадамсүрэн маань тэргүүлэн, бусад улаач нар хуур манжигаар хүч дэмжин бөөлсөн. Бөөлөө дуусаад хөтлөх агшинд тэнгэрийн үүл арилж, цэлмэж эхлэв. Бид Цэнгэл сум явахаар хөтөл дээр гарахад тэнгэр цэлмийж, нуур эргээд усаар дүүрсэн харагдана. Юутай сайхан агшин билээ. Тэнд байгаа олон айл бөөгийн үйлийг анзаарсан биз ээ. Бид хийдэгээ хийгээд хөдлөв. Нутгийн иргэдэд бага ч гэсэн яриа үлдээсэн бол болоо.
Ай, Хайрхан минь бид таван жилийн дараа ирлээ, биднийгээ ихэд хүлээжээ. Буянт сумын засаг даргатай урьд өдөр нь ярьсан юм. Хамтарч тахилга хийж байсан билээ. Одоо тэр үеээ мартсан ажгуу. Бөөгийн хөдөлмөр ингэж үнэлэгддэг цаг үе ажээ.

17.Алтай таван богдод хуяглан бөөлөв.
Овоо босгож тахина гэдэг нь эх газар нутгийнхаа бүрэн бүтэн байдлыг бататган бэхжүүлэх, иргэдийнхээ эх оронч үзлийг бадраах утга санаа, үйлдлэг сэтгэлгээг агуулдагт тайлга тахилгын ёслолын ач холбогдол оршино.
Бидний очсон газар бол Алтай таван богдын бүх оргилууд харагддаг өвөрмөц газар юм. ЭНэ газар бол Монгол бөөгийн их зайран П.Батжаргалын нэр төр, зан үйлтнй холбоотой, түүний босгосон овоо байдаг.
Бөөлөөн болох энэ газарт Алтай таван богд маань сүүн голоо илгээн цагаан хадагаа өргөх мэт сүртэй цуурайтан урсана.
Өндөр их Алтайн оргил, Монгол Улсын дээвэр болсон Алтай Таван богд хайрханы Тэнгэрийг тайх бөөлөөг Монгол бөөгийн их удган Б.Бадамсүрэн хуяглан босч хийсэн билээ. Түүний дараа олон сорилыг даван энд ирсэн их говийнхон бөөлөн суугаа харагдана. Алтай бол үндэстэн мандан бадрахад түшиг тулгуур болж, бууран доройтоход өмөг халхавч болсон түүхэн нутаг. Найман зууны тэртээ намхан чийрэг монгол морьдын туурайнд тамгалагдсан нутаг билээ. Уртын дуу эгшиглэж, уран биелгээ дэвжсэн газар орон. Энэ газар шороон дээр эх түүхийн маань нэг хэсэг бичигдсэн юм. Нүүдэлчин ард түмний аугаа их түүх бичигдсэн нутаг.
Алтай Таван богд хайрханы тэнгэрийг тайх ёслолыг бид цөөнгүй удаа уламжлалт монгол бөөгийн зан заншилаар хийсэн билээ.
Дашрамд дурьдахад Монгол Алтайн нурууны Алтай Таван Богд уул нь Монгол улсын хамгийн өндөр уул /4374 м/ бөгөөд Баян-Өлгий аймгийн Цэнгэл, Улаанхус сумдын заагт оршдог.
Таван Богд уул нь таван үндсэн оргилтой бөгөөд Монголын хамгийн том гурван мөсөн гол болох Потанины мөсөн гол, Александрын мөсөн гол, Гранегийн мөсөн голууд Таван Богдод оршдог.

20200726_111758
20200726_111758
20200725_113319
20200725_113319
20200725_102216
20200725_102216
zxc610
zxc610
3
3
4
4
20200729_163115
20200729_163115
20200729_171653
20200729_171653
20200729_161836
20200729_161836
20200729_162133
20200729_162133
20200729_171636
20200729_171636
20200729_122556
20200729_122556
20200726_101927
20200726_101927
20200726_102438
20200726_102438
5
5
DSC_0096
DSC_0096
20200726_135147
20200726_135147
20200727_161142
20200727_161142
20200727_161306
20200727_161306
DSC_0130
DSC_0130
20200728_072247
20200728_072247
20200728_072528
20200728_072528
20200728_073524
20200728_073524
20200728_073528
20200728_073528
20200728_154715
20200728_154715
20200728_072503
20200728_072503
20200728_100942
20200728_100942
20200728_080942
20200728_080942
20200728_100951
20200728_100951
20200728_102039
20200728_102039
20200728_113937
20200728_113937
20200728_151915
20200728_151915
20200728_172552
20200728_172552
Previous Next Play Pause
20200726_111758 20200725_113319 20200725_102216 zxc610 3 4 20200729_163115 20200729_171653 20200729_161836 20200729_162133 20200729_171636 20200729_122556 20200726_101927 20200726_102438 5 DSC_0096 20200726_135147 20200727_161142 20200727_161306 DSC_0130 20200728_072247 20200728_072528 20200728_073524 20200728_073528 20200728_154715 20200728_072503 20200728_100942 20200728_080942 20200728_100951 20200728_102039 20200728_113937 20200728_151915 20200728_172552

Бусад мэдээ

Feb 20, 2024 130

УРИАЛГА

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/