Уншиж байна...

(Нэг)
Өнөөгийн монгол бөөд тулгамдаж байгаа асуудал, баримтлах бодлого, чиглэлийн талаар санал бодлоо илэрхийлж байгаа билээ.
Монголын соёлын үнэт өв болох Мөнх тэнгэрийн үзэл, бөө мөргөлөө эргэн дэлгэрүүлэх, сэргээн хөгжүүлэх шинэ эрин эхэлсэн. Монгол бөө шүтлэг бол гүн ухаан, шүтлэг бишрэл, зан үйл, ёс заншил, далд ухамсар зэргийг багтаасан цогц ухаан юм.


Өнөөдөр төр нь монголын тэнгэр шүтлэгт бөө мөргөлийг үл тоон хандаж байгаа ч Мөнх тэнгэрийн үзлийг шүтэн бишрэгчдийн тоо нийгмийн тодорхой хэсэг бүлэг болж, нийт насанд хүрсэн хүн амын дотор 20 хувьд хүрлээ. Төр нь анзаарахгүй мэт царайлж байгаа боловч монгол үндэсний тэнгэр шүтлэгтэн нараас Монгол улсын гавьяат цолтон, төрийн дээд одонгоор шагнагдсан 30 орчим улаач нар төрөн гарлаа.
Монгол туургатан болох ОХУ-ын буриад, Агийн буриадууд, Тува, ижил мөрний эрэгт орших Халимаг, Афганы Могол, Пакистаны Хазар, БНХАУ-ын Өвөрмонголчууд, ойн иргэд, Хөлөнбуйр, Ордос, Альшаа, Дээд монголчууд, Түвэд, Шинжань уйгарын монгол гурван аймгийн төлөөлөлтэй бид богино хугацаанд харилцаж чадсан. Эдгээр нутагт монголоос очиж бөөгийн нэр барьж ажиллагчдын тухай мэдээлэлийг бидэнд тодорхой өгдөг.
Шаардлага тохиолдвол Монгол, Тува, Буриад, Өвөрмонголын улаач нар харилцан нэгнээ хамгаалж, хамтарч ажиллах байна. Монголын бөөгийн байгууллага монгол туургатны хэмжээнд ажиллаж чадсандаа бахархаж байна.
Монгол бөөгийн үйлийг залгамжлагч нар өнөөдөр ёс зүйгүй авирлаж болохгүй тийм хариуцлагатай цаг үе ирээд байгааг ойлгох хэрэгтэй юм. Дэлхий ертөнц Монгол бөөг жинхэнэ чанарлаг утгаар харж байхад бид алдах эрхгүй. Тийм болохоор хариуцлага гэгчийг яарихаас өөр аргагүй болоод байна. Тос дотроосоо өтдөг гэдэг шиг, Монгол бөө нарын дотор жигшимээр, чих дэлдийлгэсэн буруу зүйл олон гарах болж, олон түмний дунд нэр хүнд унаж байна. Тэнгэр ч тэдгээрийг шийтгэж байгаа.
Монгол бөө бол өөрийн нарийн дэг журамтай, ардын уламжлалт зан үйл, соёлын үнэт өв юм. Монгол үндэсний шүтлэг болох бөө мөргөл, соёлын өвийн үнэт зүйл, өвөрмөц онцлогоо бусдад худалдах, оюуны эрхээ шилжүүлэх, алдах явдалтай тэмцэх, хамгаалах шаардлага өнөө үед чухал зорилт болж байна.
МОНГОЛ ДАХЬ СУДАЛГААНЫ АЖЛУУДЫН ТОЙМ
Монгол Улс болон БНХАУ-ын хооронд хийгдсэн иж бүрэн судалгааны ажлын төслүүдийг товч танилцуулахаас эхлэх нь зүйтэй гэж үзэв. 90-ээд оноос эхэлсэн төсөлд дараахь ажлууд хамаарч байна.
Хятад-Монголын археологийн хамтарсан шинжилгээний анги есөн жил судалгаа хийх явцдаа археологичид 12 аймагт чулуун зэвсгийн үеэс 19 дүгээр зуун хүртэл янз бүрийн үед хамаарах эртний түүхэн 140 газарт судалгаа хийжээ. Энэ хамтарсан судалгаа нь хоёр орны соёлын салбарын хамтын ажиллагааны бодит жишээ боллоо гэж төслийг санаачлагчдын нэг болох Монголын Нүүдлийн соёл иргэншлийг судлах олон улсын хүрээлэн үнэлж байна.
Шинжлэх Ухааны Академийн Түүхийн хүрээлэнгийн захирал байхдаа Соёлын асан сайд С.Чулуун нь 2012 онд БНХАУ-ын Нийгмийн Шинжлэх Ухааны Академийн Хил хязгаарын түүх, газар зүйн хүрээлэнтэй нэгэн гэрээ байгуулж, Монгол Улсын Үндэсний Төв архивт хадгалагдаж буй 200 орчим жилийг хамрах асар их архивын материалыг өнгөтөөр сканердаж, үнэгүй шилжүүлсэн тухай мэдээлэл олон нийтийн сүлжээ, хэвлэлээр цуварч байна. Энэхүү гэрээнд Монголын талаас гарын үсэг зурсан С.Чулуун сайд болж, Д.Өлзийбаатар нь Төрийн шагналаар шагнагдсан ажээ.
Монголын Архивын дурдсан хөмрөгийн бүтээл болсон ном нь Хятадад цахим худалдааны олон сүлжээгээр 2,700 ам доллараар зарагдаж байна.
Дараа нь Монгол улс дахь Зурхай судлалын судалгааны ажлаа эхэлсэн байдаг. Монгол дахь зурхай судлалын ажил, өвөрмонгол дахь зурхай судлалын өв, уламжлагдан ирсэн бааз суурь дээр тулгуурлан хийгдэж дуусчээ. Нэг их хугацаа зараагүй нь одоогийн мөрдөж буй зурхай нь сүүлийн 30-40 сэргээн хэрэглэж буй зүйл. Монголчуудын зурхай нь нар, сарны үйл явцтай холбоотой зурхай байдаг. Цөөнх хэрэглэж байна. Тэртэй тэргүй маш замбараагүй чиг хандлагаар өрнөсөн монгол дахь зурхай судлал харин ч гадныханд бөөн олз байсан нь тодорхой. Зах зээлд шилжсэн ядуу буурай орнуудын хувьд өөрсдийн бүтээлүүдээ хямдхан үнээр худалдаад “идчихдэг”. Тэр байдал монголд өрнөсөн.
Хятад дахь монгол судлалын төвөөс хэрэгжүүлсэн Монгол хэлний нутгийн аялгуунд хийсэн судалгааны бүтээлүүд хамаарч байна. Энэ судалгааны ажил Монголын баруун зүгийн аймгууд, голдуу олон ястаны өлгий нутаг Ховд аймаг, монголын төв хэсэг Архангай аймагт хийгдэж иржээ.
Харин Монгол дахь соёлын өв болох бөө мөргөлийн судалгааны ажил 2000-аад оны эхнээс хамааралтай. Монгол бөө мөргөл ба Бурхан халдун дахь энерги хадгалалтын чиглэлд судалгааны ажилд эрчимтэй орсон байдаг. Бурхан халдуныг судлах явцдаа Ихсийн газартай харьцуулан судалсан бүтээл онцгой анхаарал татаж байгаа юм. Үүнийг судлахад бөө чухал үүрэгтэй байсан. Чөлөөт зах зээлд орсоноор Монголчууд үнэгүй юманд дэндүү шунахай болсон учраас замын зардал, бас бус зүйлийг нь харийн судлаачид хариуцахад тэд дороо цугларч хоорондоо өрсөлдөн бөөлөөд өгдөг байлаа.
ӨМӨЗО-ны судлаач Үнэнч, Чингис хааны төрсөн нутаг, үйл явдал өрнөсөн газрууд, Дэлгэрхаан сумын хөдөө аралд төрийн их тайлга, тахилгыг хийж ёслон байгуулсан Гэрэлт хөшөө, түүний он цаг, тооны харилцан уялдааны тухай, Хэрлэн Тооно уулын онь, энергийн туяаны харилцан тогтолцооны судалгаанууд 13-н жил үргэлжилсэн байна. Судлаач маань тэр хавартаа Монгол бөө нарын хамт Бурхан халдунд очиж бөөлөлт хийлгэж зураг авч байхдаа харвалт өгч, эмнэлэгт очсон ч сэхээ оролгүй байсаар насан эцэслэсэн байдаг.
Үүний дараахан Бурхан халдунд харийн жуулчинд халдсан асуудал яригдаж, хотын дарга Э.Бат-Үүл эрх, үүргээсээ халин тэднийг хамгаалсан мэдэгдэл хийж байсан. Тэгээд салбар хариуцан ажиллаж байсан Ц.Оюунгэрэл, С.Оюун нар Бурхан Халдунд аялах журам, тэр дотроо гадаадын жуулчдыг аялуулах зөвшөөрөл олгож эхэлсэн нь хууль бус ажиллагааг дэмжиж, бусармаг үйлдлүүд гарах эхлэл болсон.
Удалгүй иргэн Ч.Чинзориг зөвшөөрөл авч, Францын улсын зургаан иргэн, тусгай тоноглогдсон судалгааны иж бүрэн хэрэгсэл, нутгийн 50 мотоциклтай залуусыг өдрийн 50 мянган төгрөгөөр хөлсөлж, Бурхан халдун харханыг ухаж, малтаж судалж эхэлсэн. Мөнгө л олдож байвал манай залуус юугаа ч өгөхөд бэлэн болсон байна. Тэднийг илрүүлж, МБНЭ-ийнхэн кино зураглал авч, баримтжуулж, төрийн холбогдох газруудад мэдэгдсэн байдаг.
Судалгааны ажилд хяналт тавих боломж төрд л байсан. Түүнийгээ хэрэгжүүлж чадаагүй.
Судалгааны ажлын тактик өөрчлөгдөж монгол бөө судлалыг өөрийн нутагт төвлөрүүлэн хийх болсон. Олон зуун монгол бөө нар Өвөрмонголд очиж ажилласан байна. Тэдний үйл ажиллагаа, цар хүрээ хэмжээгээ алдсан. Бөө мөн биш нь мэдэгдэхгүй олон улаач нар очиж, зан үйлээ хийх болсон. Монголоос бөөгийн мэргэжилтэй, баклавар, магистр хамгаалсан, “доктор”, “профессор”, “Дэлхийн Академич” цолтой, төрийн зайран, удган “ид шидтэй” олон бөө нар өвөрмонголд очиж олон зуун шавь босгож эхэлсэн. Өвөрмонголд олон зуун “бөө” босгож өндөр ханш тогтоосон нь мөнгө хөөгчдийн шуналыг улам хөдөлгөсөн байдаг.
Тэдний дотроос Өвөрмонголын Улаан хад аймгийн Ар хорчин хошууны иргэн Чимэдцэрэнгийн Баяннамсрай гэгч маш богино хугацаанд тодорч, хоёрхон жилийн дотор бөөгийн өндөр дээд төрийн зайран цол хүртэж, (ийм албан ёсны цол байхгүй болно), 2018 оны 7 дугаар сарын 7-ны өдрийн Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 358 дугаар зарлигаар Төрийн дээд шагнал болох “Алтан Гадас” одонгоор энгэрээ мялаалгаж, нэр алдар нь түгэж, олны гайхашралыг төрүүлж байв. Түүнд өгсөн олон алдар цолонд Дэлхийн нүүдэлчдийн дээд Амин хүч судлалын Академийн Эрдмийн зөвлөлийн дарга Сүнс Д.Одгэрэл гэгч тамгаа дарж, мутраа хайрлаж олгожээ. Тэрээр Төрийн зайран хэмээх цолыг хувийн үзэмжээр олгож, мөнгөөр худалддаг. Одоо зогсоох цаг нь болсон.
Уламжлалт бөө нараас олон хүн урагш зүглэсэнгүй. Учиртайхан хэд, хэдэн улаач нар ажилласан байдаг. Монгол бөөгийн зайран Балжир нь Өвөрмонголд найман сар тасралтгүй ажилласан байна. Түүнийг “санхүүгийн урхиар” татах арга хэрэглэсэн. Олон арван шавь босгох ажилд татан оролцуулсан. Тэрээр хүний нутагт харийн хатуу хуулийн дор ажиллах хэцүү, бас осолтой гэдгийг биеэр амссан. Отгонтэнгэрийн тахилгад толгойлж бөөлөхөө хаяад өмнө оронд ажиллаж, улмаар ёс зүйн арга хэмжээ авагдаж байсан. Гэвч сүүлийн үед теле ярилцлагад оролцохдоо МБНЭ-ийн талаар огт мэдэхгүй гэж хариулсан.
Монгол бөөгийн соёлын өв болсон зураглал бүхий телевизийн фондоо хятадад худалдсан явдал гарав. Энэ тухай дараа нь дэлэгрэнгүй бичих учраас орхие.
Өмнө улсад ажилласан олон улаач нар бий. Алдаагаа засна гээд олон хүнийг нэрээр нь дурьдсангүй.

МБНЭ-ийн Дээд цэцийн хуралдай

Бусад мэдээ

Feb 20, 2024 132

УРИАЛГА

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/