http://www.zoofirma.ru/

(Хоёр)
Монгол бөөгийн өв уламжлал бага, багаар алдагдсаар байна. Энэ тухай бичихдээ элдэв маргаан өрнүүлэх гэж бичсэнгүй. Энэ асуудалтай уялдан Монгол бөөгийн тухай нэгэн асуудлыг сөхөн тавих нь цагаа олсон асуудал гэж үзэв. Энэ түүх хэзээ нэг цагт сөхөгдөн тавигдана. Энэ асуудлыг тодотгож тавихгүй бол хожимоо шударга, үнэний тухай ярихад хэцүү болно. Монголчууд бид Өвөрмонголын нутгаар аялж, жуулчилж явахдаа Монголын бөөгийн тухай дүрс бичлэгүүд худалдаалагдаж байгаатай таарсан юм. Тэгээд 10 ширхэг багтаасан дүрс бичлэгийн цомгийг 1000 юанаар худалдаж авав.


Монгол бөө нарын бөөлөлт, ярилцлагыг багтаасан нэвтрүүлэг бүхий бүтээл нь монголдоо бус бидний соёлын өвийг өмчлөх гэж өрсөлддөг хилийн гадна өмнө зүгт, хятадын нутагт аймаг, хошуунд хэвлэгдээд, хуулбарлаад, худалдаанд гарсаныг тодотгох шаардлага гарсан. Учир нь хэвлэгдэн хувилагдан худалдаанд гарч байгаа бөөлөлтийн дүрс, зургийн ихэнх нь МБНЭ-ийн гишүүдийн бөөлөлт байсан юм. Бид соёлын өвөө хамгаалах эрх, үүрэгтэй.
Өвөг дээдсийнхээ өвлүүлсэн соёлын өв болсон улаач нарын бүтээлийг хэн тэгээд хил давуулан бүтээл болон нийтэд худалдах болов гэж асууж, сонирхох нь зүйн хэрэг юм. Олон зуун жилийн явцад өдлөн өнөөг хүргэж ирсэн Монгол бөөгийнхөө бүтээлийг аваачаад өгчихдөг хэн байв. Энэхүү дүрсийг Хятадын хаана хэвлэсэнг тодруулсаар тодорхой эзэдтэй нь уулзсан юм.
Өмнөд хөршид маань хэвлэгдээд гараад ирсэн бичлэгүүд худалдаалагдаж байгаа нь бодит үнэн. Яаж байгаад нэр бүхий өвөрмонголын бөө нар МБНЭ-ийн улаач нарын бөөлөөг өөрийн өмч мэт үзэж бусдад худалддаг байна?. Монголдоо, тухайлбал эх орондоо бөөг сурталчилахаар гаргасан бүтээлүүд яагаад өөр улсад худалдаалагдах болов. Бөөгөө зөв замналаар явуулахаар зөвлөлдөж, гаргасан бүтээлүүд яагаад эздийн нь зөвшөөрөлгүй худалдаанд гарав гэдэг асуудалд хэн нэг нь хариулт өгч таараа. Монголын бөө судлаачид өөрсдөө ч бүрэн судалж амжаагүй зүйлээ ийнхүү хөрш орны мэдэлд өгчээ. Энэ бол хэн дуртай хүний хийдэг ажил биш юм.
Хятад улсад хэвлэгдэж гарсан бөөгийн материал нь олны анхаарлыг ихээхэн татаж эрэлт ихтэй борлуулалт сайтай байгаа билээ. Монголтой холбоотой юун бүтээл ийнхүү хэвлэгдэн гарав хэмээн сонирхон судалж үзвээс:
БНХАУ-д гарч байгаа материал нийт 45 бүтээл, 1775 минутын бөөгийн дүрст бичлэг байгаа юм. Эдгээр нэвтрүүлгийн 1157 мин буюу 65,1 хувь нь Т.Дагвадоржийн Үндэсний телевизын фондод байсан өв сангийн бүтээлүүд байна. Хийсэн бүтээлийн дотор нь ангилж үзэж болно. Бүх бүтээлийн 28,8 хувь нь Т.Дагвадорж, Т.Одончимэг (Өөдөө) нарын санаачлан хийсэн бүтээл гэж үзэв. Өөр хүмүүсийн оюуны бүтээл 7,1 хувь байна.
Кино материалын 64,1 хувь нь буюу 1138 минутын бичлэг нь МБНЭ-ийн гишүүдийн ярилцлага, бөөлөлт байна. Эдгээр бүтээлийг хийхдээ МБНЭ-ийн ДЦ-ийн хуралдайгаар хэлэлцэж, төлөвлөлт хийж, нэвтрүүлэгт оролцогч бүрээс 150 мянган төгрөг гаргуулж, нэвтрүүлэг хийгч Т.Дагвадорж, Т.Одончимэг (Өөдөө) нарт өгсөн байдаг. Монгол бөөг олон түмэнд сурталчилахадхувь нэмрээ оруулж байгаа гэж үзэж, манай гишүүд маш идэвхитэй оролцсон. МБНЭ-ээс Өмнөговь, Говь-Алтай, Баян-Өлгий, Дархан, Орхон, Булган аймагт унаа, телекамераар туслаж, зураг авалтаа хийсэн байдаг. Олон улаач нарын зүтгэл, хамт олны дэмжлэгээр нэвтрүүлгүүд бэлэн болсон.
Гадаадад худалдаж байгаа үнэ нь 1000 юань буюу дөрвөн зуун наян мянган төгрөг, хэрэглэгчидэд чөлөөтэй зарагдаж байгаа. Эдгээр дүрсэд МБНЭ-ийн гишүүдийн бөөлөлт голлох байрыг эзлэж байна. Энэхүү их хэмжээний материалыг хуулбарлан Хятадын талд өгсөн Монголын тал хүн хэн байв, хэрхэн шилжүүлэв гэдэг тодорхой болсон асуудал.
Монголын бөөтэй холбогдох 10 ширхэг СД багтах олон цагийн бичлэгийн БНХАУ-ын бөө судлаач зайран Чинбарс гэдэгт эрхийг нь шилжүүлсэн байна. Одоо болохоор тэднийгээ “Өвөр Монгол” нөхөр /шиг/ бүдүүлэг нэгэний хийсэн үйлдэл” хэмээн нэрлэх болов. Энэ асуудал цөөнгүй жилийн түүхтэй юм. Энэ бол Монгол Улсын соёл үнэт өв болсон бөөгийн холбоотой соёлын өвд хор хохирол учруулахуйц байдлыг цаашид үүсгэж байгаа юм. Хэн дуртай нь монгол бөөгийн өвийг эзнийх нь зөвшөөрөлгүй бусдад өгөх эрх үгүй билээ.
Тухайн үед энэ тухай монголд цухас дурьдагдаад эхлэнгүүт сөрөг алхам хийж эхэлсэн. Энэ тухай мэдэгдсэн хүмүүсийг хятадын эрлийз хэмээн нэр хаяг өгч, бас бус дарамтлах үйлдэл хийж, өөрсдийн буруу үйлдэлээ далдлах оролдлого хийж байсан.
Бөө нар энэ талаар тодорхой мэдээлэлгүй байсаар 2021 онтой золгож байна. Харин БНХАУ-ын Өвөрмонголын нутагт СД хэлбэрээр зарагдах болсноор монголын бөө нар тодорхой мэдээлэлтэй болж, МБНЭ нь өөрсдийн холбоотой материалыг тайлбартайгаар youtube-т тавьсан байгаа. Хэн ч үзээд дүгнэлт хийхэд чөлөөтэй болгосон.
Монгол бөөгийн зан үйл бол монголын үнэт өвийн салшгүй хэсэг юм. Тэрхүү үнэт өвийг эзэмшигчдийн зөвшөөрөлгүйгээр, өөрсдөө дур мэдэн бусдад соёлын эхийг шилжүүлсэн нь нэн хортой үр дагавар дагуулж байна.
Дэлхий нийтийн жишиг байгаа, манай зарим хуулинд заасан байдаг, соёлын өвийн “...баримтыг судлах, сурталчлах, хэвлэн нийтлэх” хэмээн дэс дарааллыг нь тодорхой зааж өгснийг зөрчсөн үйлдэл байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, бөө улаач нар өөрсдийн бөөлөлтийн дүрсээ бүрэн үзэж, амжаагүй байхад бусдад эрхийг нь шилжүүлсэн байна.
Монгол бөөгийн зан үйл бол хэдэн үеэр уламжлан ирсэн байдаг. Зөвхөн тухайн бөөгийн зөвшөөрлөөр энэхүү зан үйлийг гадагш гаргах ёстой гэж үздэг. Одооноос ингэж хэвшүүлж тогтоох нь зүйтэй юм. Монгол Улс одоогийн байдлаар гарын хэдэн хуруунд багтах бөө судлаачтай байна. Бөөгийн зан үйлд нууцлавал зохих зүйл олон байдаг. Энэхүү асуудлын цаана монголын соёлын үнэт өвөө үнэгүйтүүлэх, эсвэл цөөхөн хэдэн хүний өмч мэт бусдад худалдах том асуудлын эхлэл болж байгаа юм. Үүнийг хийж чадаж байна гэдэг бол бөө хүний хийх зүйл биш.
Энэхүү бөөлөлтийн дүрснүүд олон мянган хувиар олшруулан бүтээл болгон сүлжээнээс гадна онлайнаар хязгаарлал тогтоолгүй, 1.5 тэрбум хүнтэй Хятадын зах зээлээр борлогдож байна. Энэ бүхнийг тооцоолбол зах зээлд санаанд багтамгүй тоо гарах нь ойлгомжтой.
Монгол соёлын өмчийг гадны хүмүүс зарж ашиг олж байхад манай улсад үүнээс ямар ч хувь орж ирэхгүй байгаа нь үнэхээр харамсалтай асуудал билээ. Монгол соёлын өвийг үнэгүйдүүлсэн СД бүтээл нь хэдэн хувь хэвлэсэн тухай мэдээлэл хаана ч байхгүй. Ямар нэг ном хэвлэсэн бол хавтсан дээр нь төдөн хувь хэвлэв гэж заавал бичсэн байх ёстой тухайн материалд бичээгүй байна. Харин оюуны эрхийг нь бусдад шилжүүлсэн явдлыг аль ч хууль, дүрмээр зөвтгөх боломжгүй.
10 ширхэг СД дүрс нь энэ цаг үеийн монгол бөөгийн зан үйлийн амьд бүтээл юм. Үүнийг цааш нь хэлбэрийг нь өөрчилж, ном болгох, орчуулах, эмхтгэл, эрдэм шинжилгээний бүтээл болгож байгаа.
Хятадад монгол бөөгийн бүтээл эзнийх нь зөвшөөрөлгүйгээр олон нийтэд үзүүлж буй байдал, улаачийн бөөлөлтийн зохиогчийн эрхийг авалгүй бусдад эзэмших эрх олгосон нь үнэхээр ойлгомжгүй байдлыг үүсгэж байгаа юм. Монголын бөөгийн өнөө цагийн материалыг гадныхан эзэмших эрхтэй болсныг ямар ч Монголын улаач хүн зөвшөөрөх аргагүй.
Хятадад хувилан тараагдсан баримтуудыг гадаад улсад хуулбарлаж өгөөгүй нөхцөлд Монгол бөөг нутагт нь ирж үзэх, монгол бөөгийн бүтээлийн ишлэл болохыг хүлээн зөвшөөрөх боломжтой байсан.
Энэхүү монгол бөөгийн дүрсийн эрхийг бусдад шилжүүлсэн нь нь монгол улсын соёлын өвийг эзэмших харилцааны зарчмыг ноцтой зөрчжээ. Өөрөөр хэлбэл, бүтээл нь хятадад хувилагдан худалдаанд гарсанаар бидний соёлын үнэт өв болсон бөө мөргөл нь үнэ цэнээ алдах эхлэл болж байгаа билээ. Монгол бөөд ямар ч ашиггүй байдлаар Монголын соёлын өв түгэн дэлгэрэх боломж өгсөн хүмүүсийн үйлдлийг зөвтгөх аргагүй, бөө дэлгэрч байгаа үед хамгийн эмзэг үеийн гол асуудлыг тусгасан материалыг гадаадад тараах боломж олгосонг зөвтгөх хүн гарахгүй биз ээ.
Энэ бүхэн:
нэгдүгээрт, манай улсын бөөг зан үйлийг өөртөө ашигтай гуйвуулах боломжийг харьд олгосон.
Хоёрдугаарт, Монгол бөөгийн зан үйлийг үнэгүйдүүлсэн.
Гуравдугаарт, Монгол бөөгийн зан үйлээр гадаад улс үлэмж ашиг олох болсон. Харин соёл иргэншлийн аюулгүй байдалд ямар хор хохирол учруулсныг цаг хугацаа харуулах буйз аа.
Энэ үйлдэл бидэнд хариуцлага, сахилга бат, шударга ёсоос гадна эх оронч байхыг сануулсан хэрэг боллоо. Мөн хуульдаа ч тодорхой зохицуулалтуудыг хийх хэрэгтэйг харууллаа. Хамгийн гол нь Монголын бөөгийн зан үйлийг эрхэмлэгчдэд, эрхмүүдэд ёс зүй, эх оронч сэтгэлгээ дутмаг байгааг нүдэн дээр харуулж өглөө.
Хэдэн хүнд санхүүгийн ашиг өгөхөөс илүү соёлын өвийн харьяалалын асуудал яригдах болно. Монголын соёлын өвийг бусдад шилжүүлсэн ноцтой үр дагавар илэрлээ. Бид үүнийг байх ёстой зүйл мэт ойлгох болж байна уу. Үгүй юм аа. Харин ч Монгол, монголоороо үлдэнэ гэдгийг хаа, хаанаа санаж тэмцэх хэрэгтэй болж байна.
Ардчилсан тогтолцоо, шилжилтийн үе гэсэн нэр томьёоны дор бид эдийн засаг нийгмийн олон үнэт зүйлсээ булшилж, бусдад худалдсан. Түүний нэгэнд монгол бөөгийн соёлын өв багтана.
Монгол бөөгийн уламжлалт дэг жаяг огтхон ч эзэмшээгүй мөртөө түүнийг харж үзэж явсанаа ашиглах, бусдад түгээдэг хүмүүс олон болсон. Монгол бөөгийн уламжлалт өвийг залгамжлагч нар л эзэмшигч эрхтэй гэж бодном. Өөр боломж ч маш ховор юм.
Өвөрмонголын судлаачид бидэнд танилцуулахдаа монгол бөөгийн бүтээлүүд хувилагдаж тараагдсаныг хүлээн зөвшөөрөөд бид оюуны эрхийг нь зохих ёсоор авсан, цаашид хамтарч ном болгож гаргана гэж мэдэгдэж байсан. Тэд эдгээр материалыг ойрын хугацаанд өвөрмонгол гаргахын зэрэгцээ цаашид дэлхийн тавцанд, баруун европт түгээх болохоо ч мэдэгдээд байгаа билээ. Олон улаач нарын оролцсон бүтээлээ бид бага, багаар алдсаар өөрийн гэх нэрлэх оюуны бүтээлгүй болохын биш биз дээ-Монгол улаач нар минь ээ.
Ийм зүйл бичлээ гээд бидний эсрэг янз бүрийн зүйл бичих, нэр хүндэд халдах нь бага хэрэг, бидэнд хохирох зүйл үгүй, нэг хүний асуудал, цаана чинь монгол бөөгийн өв санд хохирол учрах нь хамгийн харамсалтай зүйл, тэр нь нөхөн төлөгдөхгүй баялаг юм.


МБНЭ-ИЙН ДЦ-ИЙН ХУРАЛДАЙ


ХУВИЛАН ТАРААГДСАН БҮТЭЭЛИЙН ЖАГСААЛТ
№ Сэдэв Удирдсан Оролцсон МБНЭ
мин Д,О нарын Бусад
мин
1. Монгол бөөгийн ёс зүй Ч.Батболд Д.Бадарч
2. Монгол бөөгийн ёс зүй Ч.Батболд Д.Бадарч
3. Цаст хайрханы нэгдсэн тахилга Ч.Батболд Д.Бадарч 65
4. Уулзалт ярилцлага Т.Дагвадорж Д.Бадарч, Бум-Очир, Ш.Сүхбат
Б.Галаарид 125
5. Уулзалт ярилцлага Т.Дагвадорж Д.Бадарч, Бум-Очир, Ш.Сүхбат
Б.Галаарид 85
6. Монгол бөөгийн ёс зүй Ч.Батболд Батсайхан 120
7. Ярилцлага Ч.Батболд Д.Бадарч, Батсайхан, Сайхантуяа
8. Гандан уулын нэгдсэн тахилга Ч.Батболд, Д.Бадарч, Б.Энхбаяр,Ч.Дангаасүрэн, Д.Батчулуун, Ц.Чулуунбаатар 36
9. Монголын төв цэгт хийсэн галын тахилга Д.Бадарч, Б.Энхбаяр, Н.Хишигсүрэн 20
10. Ярилцлага Т.Дагвадорж Монгол бөөгийн тэргүүн зайран Г.Бат-Эрдэнэ 32
11. Ярилцлага Т.Одончимэг (Өөдөө) Д.Бадарч, Н.Хишигсүрэн 26
12. Ярилцлага Т.Одончимэг (Өөдөө) Н.Хишигсүрэн,Зайран Б.Батжаргал 58
13. Ярилцлага Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн их зайран Дангаасүрэн, Монгол бөөгийн тэргүүн удган Х.Энхмаа 57
14. Ярилцлага Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн дархан зайран 43
15. Ярилцлага
(Монгол бөөгийн ёс зүй) Т.Одончимэг (Өөдөө) Д.Жаргалсайхан, Монгол бөөгийн их дархан удган Д.Батчулуун, Монгол бөөгийн их зайран Д.Одонхүү, Д.Дарьчулуун, Ц.Отгонсүрэн, 150
16. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн тэргүүн удган О.Туул 32
17. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн тэргүүн дннд удган Д.Нанжаа 38
18. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн тэргүүн удган С.Отгондулам 40
19. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн тэргүүн зайран Д.Мялдорж 35
20. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн их удган Б.Бадамсүрэн 43
21. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн тэргүүн удган Н.Туул 41
22. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн удган Д.Болорцэцэг 36
23. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн тэргүүн удган С.Энхмаа 34
24. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн тэргүүн удган С.Эрдэнэчимэг 25
25. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн Зайран Б.Тэгшээ 37
26. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн тэргүүн удган Н.Мягмарсүрэн 42
27. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн тэргүүн удган Н.Мягмарсүрэн 38
28. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Зайран Б.Мөнхнасан 49
29. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн их удган Ц.Отгонсүрэн 34
30. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн Зайран Д.Гүн-Үйлст 50
31. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) Монгол бөөгийн их зайран П.Батжаргал 38
32. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Одончимэг (Өөдөө) “Алтан гадас” Д.Ганбаатар 13
33. Говийн нэгдсэн тахилга Т.Одончимэг (Өөдөө) МБНЭ 13
34. Нарны залбирал Т.Одончимэг (Өөдөө) МБНЭ 10
35. Бөөлөлтүүд Т.Дагвадорж 34
36. Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Дагвадорж Ага зайран 29
37 Хуур таталт 9
38 Баримтат кино Мөнх тэнгэр
39 Ярилцлагууд Анужин 39
40 Галын тахилга 8
41 Баримтат кино Бум-Очир Монгол бөө мөргөл 10
42 Баримтат кино Англи хэл дээр 10
43 Ярилцлага, Бөөлөлт Чинбат 40
44 Ярилцлага, Бөөлөлт Т.Дагвадорж Т.Үжин удган 40
45 Ярилцлага, Бөөлөлт Чинбат 10
Нийт цаг 1775 мин буюу 29,5 цаг 1138 511 126
Эзлэх хувь 64,1 28,8 7,1
Дагвадорж, Өөдөө 1157 мин буюу 65,1 хувь нь

 

zxc936
zxc936
zxc935
zxc935
Previous Next Play Pause
zxc936 zxc935