ФОТО
ВИДЕОЗалуучууд маань санаачлаад хэдий дэмжлэг муу байгаач бахархамаар ажил зохион байгуулж байна. Тэднийгээ дэмжээд баярлаад оролцох гээд хүлээж сууна.
Монгол туургатан шиг өөрийн өвөрмөц үндэсний шүтлэгийг бий болгосон ард түмэн дэлхийд байхгүй гэж хэлж болно. Дэлхий нийтийн шүтдэг шаманаас тэс өөр бөө мөргөлийг манай өвөг дээдэс бүтээжээ.
Энэ үнэт зүйлээ улам боловсронгүй болгож удирдахуй ёсонд энэхүү шүтлэгийн эрдэмийг ашиглаж ирсэн нь их хаадын ялалт, амжилтын үндэс байсан юм. Удирдахуй ухаанд далд мэдрэхүйг ашигладаг байсан гэж би хэлэхийг хүсч байна. Тухайлбал ганцхан жишээ дурдая. Халуун орны мөрний эрэгт хэдэн зуун мянган цэрэгт бүслэгдсэн цөөхөн монгол цэрэг үхлийн аюулд тулгарахад Цэргийн жанжин нь зарлиг буулган улаачаа бөөлүүлэн их цас оруулж, бээрсэн дайсны цэргийн дундуур ямарч хохиролгүй цэргээ гаргаж байсан түүх байж л байна. Гол асуудалдаа оръя.
Дэлхий даяар түгсэн, олон зуун сая шүтэн бишрэгчтэй, тэднээсээ санхүүгийн дэмжлэг авдаг, олон мянган жилийн туршлага хуримтлуулсан баялаг түүхтэй, материалаг бааз суурь нь бэхжсэн, мянга, мянгаар тоологдох сүм хийдтэй, сурталчилгааны хүчирхэг хэрэгсэлтэй, өөрийн телевиз, радиотой, лам, пастор гээд бие даасан тусгай бэлтгэгдсэн олон мянгаар тоологдох хүний нөөцтэй, нэгдсэн удирдлагаар явуулдаг өдөр дутмын үйл ажиллагаатай энэ их хүчирхэг гадны шашины эсрэг, тус тусдаа үйл ажиллагаа явуулах сонирхолтой хэсэг бүлэг, галууд, тэд хаяахан нийлж тахилга, чанар хийдэг, олон зуун хүнийг даатгал ивээлдээ багтаан залбирдаг бие даасан хувь улаач нар, их мэдэгчид, шүүмжлэхийг эрхэм болгон шүлсээ үсчүүлдэг, бие биендээ “тамын тогоог” санагдуулдаг, нэр бүхий хэдэн бөө нараас бид бүрдэж байгаа.
Нэгдсэн тахилга гэж юу юм бэ? гэж зарим нь шүүмжилдэг. Тийм зүйл байгаагүй гэж зарим нь бичиж байна. Тиймээ, сүүлийн олон зуун жил ингэж олуулаа нэгдэж тахилга хийж байгаагүй. Тэгэхдээ цаг, цагаараа байдаггүйг бүгд мэднэ. Бид олон жил хэрэгжүүлэх стратеги төлөвлөгөө боловсруулан дэвшүүлсэн билээ. Тэдгээрийн эхэнд нэгдсэн тахилга хийх асуудал байсан. Энэ асуудалд даруй есөн жил зориуллаа. Нэгдсэн тахилга хийх нь монголын төрт ёсонд тэнгэр үзэл гол үндэс болох цагт бид төрийн тахилга хийх аргачлалыг боловсруулахыг зорьсон хэрэг юм. Зарим байгууллага зүгээр л бидний үйлийг дууриаж “хөглөж” байлаа.
Хэрэг дээрээ бид олуулаа нэгдэж, долоон өвгөн одны тахилга, хайрханы тахилга, лусын тахилга, тэнгэрийн тахилга, атаа таван тэнгэрийн тахилга зэргийг тус тусад хийж байсан. Тахилга бүрийн онцлог энд харагдаж байсан. Энэ бол их эрэл хайгууль байсан. Бид төрийн тахилга хийх боломжийг эрж, хайж, судалж байсан хэрэг юм. Тэгээд бид зорьсондоо хүрсэн. Бусад шашинууд лус савдагийн унтаа байдалд байлгаж тахидаг бол монголчууд бид жинхэнэ утгаар нь сэрээж, идэвхижүүлж, амилуулж тахидаг, бидний нэг онцлог энэ билээ. Төрийн тахилгад толгойлж нэг л бөө хайрхан, лус, савдаг, тэнгэрийн болон бусад тахилгыг нэгтгэн тахиж хийх болно. Энэ бол хоёр дахь онцлог, гэхдээ уламжлаад ирсэн зүйл.
МБНЭ-ийн ДЦХ-н даландолдугаар хуралдаан дээр бид төрийн тахилга хийх аргачлалын эхний хувилбарыг тавьж хэлэлцэж тодотгосон. Одоо бид төрийн тахилгыг бөөгийн зан үйлээр хийхэд бэлэн гэж хэлж чадна.
Дараа нь хэрэгжүүлэх гэж байгаа бодлого зорилт бол Мөнх тэнгэрийн шүтлэгтэнгүүд, Монгол туургатангуудын уламжлалыг сэргээн хөгжүүлэх, тэдний оюун санааны дархлааг бэхжүүлэх, үндэсний зан үйлийг дэлгэрүүлэх зорилтыг үндэслэн Мөнх тэнгэрээ шүтэгч, Монгол туургатан, тэнгэрийн “Улаач”, түшээ нар манлайлан жил бүрийн 9 дүгээр сарын 22- ны өдрийг Монгол туургатан нар Мөнх тэнгэрийн дээд шүтээн болсон Онгод шүтээн, Өвөг дээдэс, Эмээ, өвөө, Эцэг, эхээ дээдлэн хүндлэх өдөр болгохыг зорьсон билээ. Будда, иссус нар өөрийн өдөртэй байхад монголын тэнгэр шүтлэгтэнгүүд яагаад өөрийн өдөртэй байж болдоггүй юм.
Энэ өдөр тэнгэрийн улаач нар отог, овог, түмэн олноо цуглуулан, ураг, удмын бичигээ сэргээн баяжуулах, онгод шүтээндээ мөргөн залбирч даатгал, тайлга үйлдэж, монголчууд малын тараг, тэвээрээ үзэж ирэх өвлийг хэрхэн давах бэлтгэлээ хэрхэн хангаснаа шинждэг өдөр юм.
Хамгийн утгатай асуудал болох Монгол хүн бүр эцэг, эх, эмээ өвөө нараа дээдлэн шүтэж, хүндлэн бэлэг өргөл өгч баярлуулан тэтгэх өдөр болно. Амьд дээр баярлуулж байя л даа. Зөндөө бичдэг зүйлээ ажил хэрэг болгоё л доо. Жилдээ ганц өдрийг эцэг, эх, эмээ өвөө нартаа зориулж болохгүй гэж. Ямар ч завгүй байсан эцэг, эх, эмээ өвөө нараа баярлуулая. Энэ тийм хэцүү юм гэж үү.
Дээр өгүүлсэн “онгод шүтээндээ мөргөн залбирч даатгал, тайлга үйлдэж” гэдэг нь тэнгэрт байгаа өвөг дээдэс, өвгөд буурлууд, эцэг эхдээ мөн л хүндэтгэл үзүүлэх зан үйл юм. Энэ бүхэн нийлээд иж бүрэн монгол зан үйлдэл болж байгаа юм.
Эцэст нь Монгол төрийнхөө төлөө амиа өргөсөн баатруудынхаа төлөө нэгдсэн залбиралын зан үйлийг хийхийг зорьж байна. Дэлхийн хуурай газрын бүхэлд нь хамарсан мянга орчим газарт бидний өвөг дээдсийн хувь заяатай холбоотой дурсгал үлдээжээ. Тэд өнөөгийн энэ их газар нутаг, хүн ардынхаа төлөө амиа өгсөн баатруудын хөрс, цус амь нь шингэсэн дурсгал билээ.
Энэ их хувь тавиланг бидэнд үлдээсэн баатруудынхаа дурсгалыг нь өнөө үе бид, залуучууд дурсахгүй юм бол өөр хэн дурсах юм. Тэдний сүнсэнд залбиран мөргөж талархалаа илэхрийлэхгүй юм бол хэн үүнийг хийх юм.
Бид улаач нараа тэнгэрийн тамгатай гэдэг, тэнгэрийн тамгатай юм бол тэнгэрт нь хүртэл баатруудынхаа сүнсийг баярлуулахгүй юм бол өөр хэн баярлуулах юм бэ.
Энэ удаагийн зан үйлийг МБНЭ-ийн залуучууд удирдаж хийлээ. Энэ их үйлийг санаачилан хийж байгаа залуусдаа баярлаж байна. Тэдний үйлд алдаа оноо байж болно. Даахин доороос эр босдогын адил, залуухан улаач нар дотроос хүчирхэг зайран, удган нар босох л болно.
Биднийг шүүмжлэхийг, шоолохыг үл тоо, залуучууд ирээд оролц, бөөл, өөрийгөө сорь. Залуу нас алдаа оноон дээр босдог юм.
Шүүмжлэгч хүний шүлс нь үсэрч байхад, Хөдөлмөрч хүний хөлс урсаж байдгийг санагтун...
ХИЙНЭ гээд явж байгаа хүнд ерөөл өг
ХИЙГЭЭД явж байгаа хүнд урам өг
ХИЙСЭН хүнд шагналыг нь өг
ХИЙНЭ ДЭЭ Ч байхгүй хүнд ЮУ Ч БҮҮ ӨГ
Мөнх тэнгэрийн хүчин дор
Их эзэн хаан Чингисийн ариун сүнс ивээх болтугай.
