Цагааннуурт биднийг Хөвсгөл аймгийн тэргүүн, Монгол бөөгийн тэргүүн удган Б.Мэндбаяр угтаж авсан билээ. Орон нутаг ажлаа мэддэг хүн цаанаа л өөр байдаг. Энд бидний ажил үйлс сайхан бүтсэн.

Баянзүрх, Улаан уул, Ренчинлхүмбэ, Цагааннуур суманд ихэвчлэн Дархад, Цаатан, Тува иргэд амьдардаг бол Чандмань-Өндөр суманд урианхай, Цагаан-Үүр суманд буриад, Шинэ-Идэр, Галт, Жаргалант суманд халх, бусад суманд хотгойд ястнууд голлон амьдардаг.
Дархадын цэнхэр хотгор бол ёстой л диваажин юм аа. Хүмүүс Швейцарьтай зүйрлэх. Тэр Европын орон зайг Монголтой минь жишиж болно гэж үү. Бас л давчуу шүү дээ. Монгол минь сайхан, уужим дэлгэр, дутуу юмгүй үзэсгэлэнтэй.
Шишгэдийн хотгорт 230 орчим нуур бий. Цэнгэг уст Хөвсгөл нуураас гадна хужир давс ихтэй Сангийн далай, Бүст, Гандан, Жугнай, Ачмаг, Эрхэл, Цэнгэл гэх мэт давст нуурууд бий. Идэр, Тэс, Дэлгэр мөрөн, Шарга, Шишгэд, Эг, Үүр, Уйлган зэрэг 400 гаруй гол мөрөн, горхи булагтай. Анагаах чадлаараа улс даяар алдартай Булнай, Салбартын халуун рашаан, Торц, Дулаан бүлээн, Наранбумбат, Хоногцол, Гантигт зэрэг хүйтэн рашаан байдаг
Хотгор болгондоо нуур, цөөрөм бүхий Дархадын хотгороор тойрч Цагааннуур сум хүрэхээр боллоо. Зуслан гол, Ходон голоо гарч багасаж дундарч байгаа Цойцон нуурын дэргэдүүр өнгөрөв. Хогоргын Тарган нуурын хөвөөгөөр дархадын цагаан адуутай уралдан гишгэсээр явав. Доод цагаан нуураа дагаж эмжсээр Цагааннуур суманд ирлээ. Хуучин Загасны аж ахуй байсан, сум болоод удаагүй энэ жижиг суурин Хармайн голын хөндийд, Цагаан нуурынхаа эрэгт, байгалийн сайхныг сонгон суурьшжээ.
Aймгийн нутаг дэвсгэр нь Хангайн нурууны уулархаг мужид оршдог. Гол хэсэг нь хангай нурууны салбар хэсэг Хөвсгөл, Тагна, Соёны уулс багтана. Хамгийн өндөр цэг Дэлгэрхаан уулын ноён оргил далайн төвшнөөс дээш 3491 метр, аймгийн нийт нутаг дэвсгэр нь далайн төвшнөөс дээш 1650-2050 метр өндөрт оршино. Хөвсгөл аймгийн Цагааннуур нь сум юм. Тус сум нь засаг захиргааны Төвийн, Тайга гэх 2 багтай, 5,410 км² газар нутагтай.
Гадна дотны жуулчид ихээр зорьдог байгалийн үзэсгэлэнт газар ихтэй сум юм. Сумын төв Гурвансайхан Доод Цагаан нуурын эрэг дээр, аймгийн төв Мөрөнгөөс баруун хойш 279 км, нийслэл Улаанбаатараас 1048 км алслагдан оршино. Цагааннуур сумыг 1985 онд Рэнчинлхүмбэ сумаас таслан байгуулсан хуучнаар Түшээт хан аймгийн Илдэн гүний хошуу. Гурвансайхан, Хармай гэсэн 2 багийн нийт 445 өрхөд 1673 хүн амьдардаг. Хүн амын нягтралаар хамгийн бага сум юм.
Сум нь Төвийн эрчим хүчний системд холбогдсон. Сумын хэмжээнд амины орон сууц, гэр сууц зонхилдог юм. Эрүүл мэндийн төв 1 эмч, 5 сувилагч нийт 21 ажиллагсадтай. Монголд алдартай Дархадын цагаан загас энэ нутгийн бренд билээ.

Twitter