Уншиж байна...


Монгол бөөгийн орон зайд намайг анх угтаж авсан хүн бол Энхзаяа зайран билээ. Бөө хүнд тохиодог амьдралын хүнд хэцүүг бэрхшээлийг туулан өнөөг хүрч ирсэн зайраны замналыг тэр болгон хүн мэдэхгүй. Өөрөө тэрхүү замналаа хүнд ч яриад байдаггүй. Анх уулзаж байхдаа өвөрмөц ургуулсан гэзэг, “халуун” гэж болохоор эх оронч сэтгэлгээгээр тэрээр бусдаар ялгагдана.


Миний хувьд Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн Ажлын албаны даргын ажлаас чөлөөлөгдөж, завтай болсон тул эртнээс дотроо бодсон ажилдаа ханцуй шумлан орсон байлаа. Төмөр замын вокзалын дэргэд шахуу орших Олдох зайрангийн байранд тэр үеийн тэнгэр шүтлэгтэн олон бөө нар цугларч байгууллага байгуулах гэж ярилцдаг байв. Арваас арван таван хүн тогтмол цугларч байгууллага байгуулах тухай үзэл бодлоо илэрхийлнэ.
Бид цуглаад нилээд олон сарын нүүр үзсэн билээ. Тэгэхэд анх Монгол бөөгийн “Голомт” төв гэдэг байгууллагын тухай дэлэгрэнгүй мэдээллийг сонсож, бөөгийн шинэлэг ажиллагаатай байгууллага байгуулах тухай ярилцлаг өрнөдөг байлаа.
Энэхүү цугларалтад Олдох зайран гол үүрэг гүйцэтгэж, түүний байранд олон бөө нар цугларна. Голдуу зайран нар байлаа. Тэдний дунд зайран Олдох, Энхзаяа, Чинбат нар санаачлага гарган ажиллана. Монгол уламжлалт бөөгийн нийгэмлэг ийнхүү байгуулагдлаа.
Эхлээд байгууллагын удирдлагаар зайран Олдох болов. Хэд хоногийн дараа цуглархад зайран Энхзаяаг томилж, Олдохыг огцруулах болов. Нилээд хэд хоногийн дараа очиход Галааридыг сонгов. Шинэ байгууллагыг аваад явчих тэргүүнээ эрэлхийж байнга хайж байлаа. Тэгээд ойр, ойрхон удирдагчаа сольж байсан хэрэг. Эцэст нь Чинбат зайранг байгууллагын тэргүүнээр сонгогдоод энэ байгууллагын сураг тасарсан билээ. Би ч үйл ажиллагаанд оролцохоо больсон.
Миний хувьд дотроо өөр бодолтой байлаа. Энэ хугацаанд Оюу толгойн тухай баримтад кино хийх эртний санаагаа хэрэгжүүлэх бодол эргэлдэнэ. Тэгээд багаа бүрдүүлж эхэллээ. Хамгийн түрүүнд эх оронч сэтгэлгээ нэвт шингэсэн Энхзаяа зайранг сонгов. Удалгүй сэтгүүлч Бүжинлхам хэмээх дайчин бүсгүйтэй танилцсан. Тэгээд л шууд уран бүтээлдээ орсон юм.
Намрын налгар өдрүүдэд хоёр машин их говийг зорьлоо. Нэгдэх машинд цэргийн хэд болох Амараа, Батжаргал хэмээх миний цэргийн шавь нар, хоёр дахь машинд Энхзаяа, сэтгүүлч Бүжинлхам, зураглаачийн хамт байлаа. Миний хувьд энэ хэдийнхээ санхүү, шатахуун, байр хоолны зардлыг хариуцсан юм. Өмнөговь аймгийн нутагт долоо хонож, Оюу толгой, Ханбогд суманд зураглал авав. Зохиолын сэдэвийн талаар би санаагаа Бүжээдээ хэлж, түүний толгойд хийгдэх киноны үйл явдал бичигдэж, өрнөж байлаа.
Миний хувьд дэлхийд нөөцөөрөө эхний тавд орох байгалийн баялгыг эзэмшиж байгаа монголчуудын баялаг болсон Оюу толгойн бүтээн байгуулалт, түүнээс цааш холгүйхэн байгуулагдаж буй БНХАУ-ын Ордост олдсон орон нутгийн чанартай жижигхэн уурхайн үйл ажиллагаа, түүнийг дагаад хөгжил нь эрчимжсэн орон нутгийн хөгжлийг жишиж харуулсан баримтад кино хийх санаа байлаа. Энэ л санаагаа гүйцэлдүүлэх гэж монголдоо 7 хоног, өвөрмонголд 15 гаруй хоног ажилласан юм. Ханбогд сумтай хил залгах Ордос, Баяннуур аймагт голлон ажиллав.
Монгол дахь зураг авалтаа хийчихээд Нарийнсухайтын боомтоор хил гарч Өвөрмонголд хөл тавьлаа. Бид Ордосыг зорьлоо. Тэнд автомашины гараашийн хаалга гэж андуурмаар хаалга бүхий уурхайд очив. Далд нүүрсний уурхай ажээ. Монголын ил уурхайнууд эргэн тойрны агаар мандалыг нилэнхүйд нь шороогоор булдаг бол энд байгалийн цэвэр цэмцгэр байдал угтана. Уурхай гэж бараг мэдэгдэхгүй шахам юм. Орон нутагт олборлож буй уурхайг түшиглэн их бүтээн байгуулалт хийгдэж, шинэ Ордос хот сүндэрлэжээ. Хотын төв Чингис хааны нэрэмжит талбайд маш том хөшөөнүүд босгожээ. Өмнө хэсэгт хэдэн км үргэлжилсэн хөгжмийн аясаар өнгө гэрэл цацруулан оргилох усан оргилуур, зэсээр хийсэн адуун сүргийн цуваа нүд булаана.
2004 онд анх очиход нарийхан засмал зам, ганцхан суварга байсан тал газарт хамгийн орчин үеийн загвараар барьсан шинэхэн хот, цэлийсэн том нуур, дунд нь усан онгоц хөвж харагдана. Юутай эрчимтэй хөгжил вэ. Орон нутагт олдсон баялгыг ашиглан нутгаа хөгжүүлж чаджээ.
Харин бид дэлхийд данстай уурхай байгуулсан атлаа орон нутаг нь хөгжил дэвшил гэх юмгүй шүүмжлэлтэй хандахаар хоцрогдсон байдалтай олон жил явж байна. Бид бодит байдлыг харьцуулж олон түмэнд мэдээлэх зорилт тавьсан юм. Тэр зорилгоор зураг авалт хийгдсэн.
Тэндээс бид Баяннуур аймгийн Урадын хошуудаар явж орон нутгийн уул уурхайн үйлдвэрлэл, шинээр босгосон хот, бүтээн байгуулалттай танилцсан билээ.
Баяннуур аймагт аж үйлдвэрийн цогцолбортой танилцав. Энэ цогцолборт 30 гаруй үйлдвэр ажиллаж, хоорондын уялдаа зохицуулж, тээвэрлэлтийн асуудлыг оновчтой шийдсэн нь үргүй зардлыг арилгасан цогц шийд байсан билээ. Аж үйлдвэрийн цогцолборын дэргэд ажилчиддаа зориулан томоохон хот байгуулсан байлаа. Бид шинээр байгуулсан олон хотоор аялсан билээ.
Урадын хойд хошуунд явахдаа улсын зээлээр барьсан малчны хотоор орсон юм. Улсаас зээл өгч амьдрах орон сууц, малын хашаа, иж бүрэн малчны хотхоныг байгуулжээ. Ялангуяа малчны орон сууц нь хот газрын байрнаас дутахааргүй байв.
Энд аяллын баг өвөрмонголын нэгэн гэгээнтэнтэй таарч хамт сууж санал бодлоо солилцов. Жижигхэн гацаанд тэднийх байрлах агаад үхэр тэргэн дээр байрлуулсан гэх өргөө байгуулж байгаагаа танилцуулж билээ.
Олон хоног зүтгэн байж баримтад кино бэлэн болов. Сурвалжлагч Бүжээ, зайран Энхзаяа, бидний гар нийлсэн ажлын эцсийн үр дүнд бүтээл бэлэн боллоо. Заяа зайрантай цөөнгүй хоног хамт байх явцад миний хоёр дахь санаа болох монголын бөөгийн байгууллага байгуулах, бүтэц, зохион байгуулалт, дүрэм, илтгэл толгойд минь боловсрогдож, компьютерт шивэгдэж явлаа. Асуух ёстой зүйлээ Заяа зайрангаас асууж тодотгон боловсруулалтаа хийж дууссан.
Оюу толгойн тухай баримтад кино хийж дуусахад Монголын бөөгийн нэгдсэн эвлэлийг байгуулах бичгийн ажил бэлэн болсон байлаа. Ирээд нэрээ албажуулах ажилд орсон. Гэтэл нэрэн дээр томоохон бэрхшээл учрав. Яагаад гэвэл бөөгийн холбоотой бүх нэрийг нэгэн зайран өөрийн нэр дээр өмчлөөд авчихсан байсан. Тэгээд тэр нэрээ бөөгийн байгууллага байгуулагчид зараад мөнгө хийдэг бололтой. Бөөгийн байгууллагыг эвлэл гэж нэрлэх талаар зүүдлээ ч үгүй байсан учраас нэр саадгүй бүтэв.
Энхзаяа зайрантай хамт явж кино зураг авах ажилтай зэрэгцэн миний МБНЭ байгуулах санаа хэрэгжив. Энэхүү байгууллагыг байгуулахад Энхзаяа зайран хамгийн идэвхтэй оролцож, бүтээлцсэн билээ. Хамт аянд явсаных миний ажилд хамгийн их бүтээлч оролцож, дэмжсэн хүн бол Энхзаяа зайран байсан.
Монгол бөөг манлайлагч нар авч явах цаг хугацаанд тулж ирэв. Энэ утгаараа хамт олон дотроос шалгарсан хүмүүс бөөгийн төв байгууллагыг нуруундаа үүрэх хариуцлага ногдсон. Тиймээ МБНЭ-ийг дүрэмд бөөгийн байгууллагыг манлайлагчид нь Дээд цэцийн хуралдайн гишүүд байдаг. Тэрхүү гишүүд нь хуралдаанаа гурван удаа тасалвал, эсвэл татвараа төлөхгүй бол хасагддаг. Манайхан хэнэггүй учраас хуралдаа суулгүй, татвараа ч төлөлгүй хасагдах явдал их байв. Дүрмийн хатуу шаардлагаас болоод олон улаач МБНЭ-ийн Дээд цэцийн хуралдайн гишүүнээс хасагдсан байдаг. Дээд цэцийн хуралдайн гишүүнээс хасагдсанаа МБНЭ-ийн гишүүнээс хасагдсан мэт бодох нэгэн ч бий. Заримдаа Заяа зайринг иймэрхүү андуурсан бодол тээж явдаг болов уу гэж би хувьдаа боддог юм. Томоохон байгууллага байгуулах хүсэл зорилго маань зав чөлөөгүй ажиллахад хүргэдэг. Надаа алдаа бий. Улаач хүнд онцлог бий. Улаач нарын байгууллагад онцгойлох зүйл байдаг. Манай улаач нар хэзээ нэг цагт ойлголтын зөрүүгээ ухаараад эргэж эвлэлдэн нэгдэх цаг ирнэ. Улс төрийн намын гишүүнчлэлээс манай эвлэлийн ялгагдах зүйл их бий.
Цаг үе өөрлөгджээ. Бидэнд олон зүйлд ухаарал авчирч байна. Түүний нэг нь бөөгийн байгууллагаа зөв ойлгох асуудал юм. Тэнгэр шүтлэгийн байгууллагаас бөөгийн байгууллага юугаараа өөр юм. Үйл ажиллагааны онцлог гээд олон зүйл ялгаатай. Тэнгэр үзэл бол олон ургалч үзэл, аугаа их үзэл санаа юм. Харин бөө бол нэг л тэнгэрт, мөнх хөх тэнгэртээ захирагддаг, тиймээс бөө нар бөөгийн нэг байгууллагад төвлөрөх боломжтой зүйл билээ.
Цаг хугацаа олон зүйлийг зөвөөр ухаарах ухаарлыг хайрлажээ. Эх орныхоо төлөө зүтгэж явсан тэр л сэтгэлээрээ бөөгийнхөө төлөө зүтгэж байсан, энэ байгууллагын дотор манлайлагчийн эгнээнд хэзээ нэг цагт Энхзаяа зайран явж байсан орон зай тэр л хэвээр үлдэнэ гэж боддог юм.
Монгол бөөд Энхзаяа зайрангийн бүтээсэн орон зай бий. Бид хэдийн хамтын бүтээл болсон баримтад кино ямар ч байсан амьд дурсгал болж үлджээ. Ийм бүтээлийг хүн бүр хийж, үлдээгээд байдаггүй юм.
Хийсэн киног хамтдаа үзэцгээе.

Бусад мэдээ

Mar 07, 2024 289

БАЛЖИР УДГАН

Mar 04, 2024 101

УУЛЗАЛТ ХИЙЛЭЭ

Feb 28, 2024 177

БӨӨ ГЭЖ ЮУ ВЭ

Feb 28, 2024 1898

ГОВЬ-АЛТАЙД

Feb 23, 2024 146

АНХНЫ УУЛЗАЛТ

Feb 20, 2024 191

НАЛЖИР УДГАН

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/