Уншиж байна...

Хөвсгөл аймгийн Цагаан-Үүр сумын “Үүр гол”-ийн зүүн хөвөөн дээр Чингис хааны үед амьдарч байсан Даян зайранг онголсон агуй хүн дүрстэй хадыг шүтэх болсноор энэ онгод буй болжээ. “Даян дээрх” хэмээх бөө нарын алдарт онгон шүтээн болох чулуун хүнийг үеийн үед шүтэн залбиран ирдэг.

 

Даян дээрхийн шүтээнийг XIX зууны үед шарын шашинд дагаж орох хүсэлт гаргав” гээд түүнийг маш сайнаар сайшаан зар тарааж, бөөгийн хувцастай байсан нь чулуун хаданд гэлэн хувцас хунарыг өмсгөн, шавир /цавир/ зүүлгэж, жижиг сүм бариад гурван гэлэнгээр байнга тахилга үйлдүүлэн, зул хүж таслахгүй байлгажээ. Ингэж Даян дээрхийг лам нар тахих болсонд зарим бөө удган нар ихэд эргэлзэж “үнэхээр бөө, удган бид, бурханы шашинд дагаж орох цаг нь болсон юм болов уу.Хэрэв цаг нь болоогүйсэн бол манай Даян дээрхийн тэнгэр сахиус лам нарыг бут ниргэж чадалтайсан билээ” хэмээн тээнгэлзэж, дургүй ч дагах тийшээ ханджээ.

Хөвсгөлийн Хотгойд, Халхууд л Даян дээрхийг их тахиж байдаг. О.Пүрэв гуай “Дархадын бөө нар Даян дээрхид мөргөвөл урвасан гэж үзэж, нутагтаа очих эрхгүй байдаг байсан” гэж бичсэн байна.

Даян дээрхийн түүхийн холбогдолтой домгийг Булган аймгийн өндөр настан Дагва гуайгаар 1956 онд эрдэмтэн Ц.Дамдинсүрэн гуай яриулан тэмдэглэн авчээ. Домогт өгүүлэхдээ:

“Хэнтий, Булган Даян Дээрхи, Тагна уул”-ын савдагууд нийлж Чингис хааны үзэсгэлэнт бага хатныг булааж авахаар хэлэлцэж гэнэ. Тэгээд Даян дээрхи Чингис хааныд ганцаараа буухаар тохиролцож бусад гурав нь Чингисийн өргөөний ойр буугаад хүлээж туслахаар үлдэцгээж гэнэ. Чингис хаан Даян дээрхийг ихэд хүндэтгэж, идээ будаа базаалган тавиад, ярилцаж суутал орой болсонд Чингис хаан бараа бологч нартаа “Айлчины морийг тавь” гэж зарлиг болгов гэнэ ээ. Чингис хааны туслагч, бараа бологч нар” Энэ хүний жолоо, цулбуураас эхлэн ганзага, жирэм хүртэл жинхэнэ амьд могой юм. Тэд нь хатгачих гээд морийг нь тавиулахгүй байна” гэхэд, Даян дээрхи “Зүгээр ээ, би ингэсгээд мордоно. Алив хүүхэн минь нохой хориод аль” гэж Чингисийн бага хатанд хандан хэлэв гэнэ.

Бага хатныг нохой хориод зогсож байтал Даян дээрхи гэнэт түүнийг шүүрэн авч морин дээрээ дүүрэн зугтаажээ. Чингис хаан баатруудынхаа хамт түүнийг хөөсөнд нөгөө бүгсэн гуравтайгаа Даян дээрхи нийлээд зугтааж яваад гэнэт дөрвөн тийш салан зугтаав гэнэ. Чингис хаан ганцхан хатныг дүүрсэн Даян дээрхийг шил даран хөөсөөр байж, Даян дээрхи Чингисийн хатныг Үүр голын дэргэдэх агуйд хийчихээд өөрөө голын зүүн хөвөөн дээр чулуун хүн болоод суучихсанд Чингис очоод “Гөлийсөн тархи” гээд сэлмээр цавчиж загнан байж, галдаад буцацгаасан гэнэ. Дараа нь Чингисийн төрд хүн малын их гарц тохиолдсонд Чингис хаан, Даян дээрхийг аргагүй тахиж эхэлсэн юм гэнэ лээ гэсэн энэ домгийг хүүрнэжээ.

Даян дээрхи, рах бурхан хоёр
Даян дээрхи, Рах бурхан хоёр хурмастад бие биеийнхээ бөгсийг тайрч хаяна гэж тангарласан юмсанжээ. Даян дээрхи хэлснээрээ Рахын бөгсөн биеийг тас цавчиж хаяад цоорхой болсон /зарим хувилбарт могой сүүлтэй гэдэг/ тул нар сарыг залгисан ч гоожоод гарчихдаг юм гэнэ. Харин Рах Даян дээрхийн бөгсийг сэлмээр тасдах гэсэнд цаадах нь хад болоод хувирч чаддаг тул бөгсийг нь тас цавчиж чадаагүй юм гэнэ.

 

Бусад мэдээ

Mar 07, 2024 290

БАЛЖИР УДГАН

Mar 04, 2024 102

УУЛЗАЛТ ХИЙЛЭЭ

Feb 28, 2024 179

БӨӨ ГЭЖ ЮУ ВЭ

Feb 28, 2024 1900

ГОВЬ-АЛТАЙД

Feb 23, 2024 148

АНХНЫ УУЛЗАЛТ

Feb 20, 2024 194

НАЛЖИР УДГАН

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/