Уншиж байна...

БАРУУН ХЯЗГААРТ ХЭЭРИЙН ОНГОНД
2013 онд. Өнө эртнээс өнөө хүрч ирсэн эртний түүхт Баян-Өлгий аймагт орших бөөгийн хээрийн онгонд залбирах хувь тохиов. Эртнээс энд амьдарч ирсэн монголчууд нутгаа орхин их нүүдэл хийж, цөөн хэдэн урианхай, тува нар энэ нутагдаа эзэн байснаа илтгэн үлджээ.
Монголын түүхэнд Толбо нуурын тулалдаан болсон тэр их нууртай хаяа дэрлэн амьдрах цөөн хэдэн урианхайчуудын дунд гал бадарч , сэтгэл хөдөлгөсөн өдрүүд байлаа. Их тахилга хийх тухай цуурай айлаас айл дамжин түгэж, зон олон баяссан тэр өдрүүдийг мартахын аргагүй билээ.
Тахилгын бэлтгэл ажил хангахаар хэд хоногийн өмнө ирсэн бид юуны өмнө хээрийн онгодод залбирч хүндэтгэл үзүүлэв. Өмнө ирсэн бас нэг шалтгаан нь энэ л газарт бөөгийн онгод татах үйл явдал өрнөсөн билээ. Тэр болгон тохиогоод байдаггүй үйл явдал өрнөж байлаа.

zxc4513
zxc4513
zxc4516
zxc4516
zxc4517
zxc4517
zxc4518
zxc4518
zxc4519
zxc4519
Previous Next Play Pause
zxc4513 zxc4516 zxc4517 zxc4518 zxc4519

Пэлжээ бөө хэл хуур татаж буй нь...
Тагнын нуруу, 1928 он.
Хангайн экспедиц (Гэрэл зургийг А.Д. Симуков).
Khar Dungerten

Т.Балжир удган анх бөөд их дургүй цагаан дарь эх шүтдэг цагаан дарь эхийн зүрхэн тарнийг их уншдаг хүн байж гэвч түүнийг 19н настайгаас онгодын эрээ хорлол ирж хий юм үзэх болов нүдэнд нь аянга бууж эсвэл дүрэлзсэн гал харагдаж хүн дүрстэй хий биетнүүд үзэгдэх болов бүр хүний цус ууж байна гэж төсөөлөгдөж эхэлсэн гэдэг улмаар бие хаа нь өвдөж эхлэв гэвч Балжир гуай бие яасан ч бөөлөхгүй толгой дээрээ шувууны өд гаргахгүй мөрөн дээр өд зүүхгүй гэж их зүтгэсээр сүүлд нь хэвтэрт оров ингээд хүний хагас болох шахах үед хүмүүс хүчээр шахуу бөөлүүлсэн байдаг ийнхүү 29н насандаа удган болсон билээ бөөлж эхэлсэн цагаас түүний ухаан саруул бие эрүүл болсон байна хожим Балжир удган онгодоо зандарч чи намайг хүний хагас болгох доо их хүчтэй чөтгөр байсан одоо энэ зовсон хүүхдийг алдаад үзээрэй тэр их хүчээрэй аврахгүй бол чамайг би тамлаж дуудна шүү гээд онгоддоо үүрэг даалгавар өгдөг байсан гэдэг Тувааны Балжир удган таван багштай байсан бөгөөд гурван лам багш хоёр бөө багштай байсны нэг нь төрсөн ах болох Т.Чадгаа юм анх багшаа сонгох гэж олон хүнийг үзүүлсэнд Нутгийн Сандив зайрантай ерөөл таарч багшаа болгосон байна үүнийг Балжир удган тайлбарлах даа бөөгийн багш гэдэг ганц жил мэнгэ ивээл байх ёстой биш онгод нь өөрийнх нь таалсан хүнээр л бөөлүүлж багшлуулдаг юм онгод таалаагүй хүнд ямар ч бөө багш болж өгдөггүй хоёр тал даа хатуу байдаг шүү гэж тайлбарласан байдаг түүний удамд эцэг талаас Буурал удган Шар авгай Юндэн удган зэрэг олон эрдэм чадалтай удган зайран байсан билээ
Балжир удган есөн булшны савдаг гал хар тэнгэр оч хар тэнгэр буянт голын хайрхан гэх мэт олон онгод юмаар бөөлдөг жинхэнэ цэвэр язгуурын Монгол бөө байжээ.
Чойгоо Ертөнц

zxc4496
zxc4496
zxc4495
zxc4495
zxc4497
zxc4497
Previous Next Play Pause
zxc4496 zxc4495 zxc4497

Шулуун хөх хошуу бол түүхэн дээр монгол туурагатаны хөгжин мандасан, төр барисан хүйс газрын нэг юм. Одоогийн Шулуун хөх хошууны нутаг бол Их Юань Улсын Хувилай Цэцэн хааны мандаж байсан төрийн Шар талд байгуулсан зуны ордон байсан газар бүлгээ. Хурахын уулс, Хулан шарга даагын элс манхыг багтаасан өргөн уудам, өнөр баян тал нутаг болно. Одоо тус хошуу нь Өвөр монголын шилийн гол аймагт багтаж байна. Шулуун хөх хошуу бол өнөр баян үзэсгэлэн сайхан нутаг юм. Балар ой, битүү шугуй, алаг цэцэг, нуур бөрд үргэлжилсэн умарт хэсгийн Хулан шарга даагын элс манхан дах Загастай нуур, гурван сайхан нуур, Аривдах, Даага, Сангийн далай нуур нь загас, хужир, Бадваагийн гаралтаараа гадаад дотоодод цуутай билээ.
Шулуун Хөх хошуу аялал жуучлалын нөөц ихтэй, соёл түүхийн давуу талаараа онцлогтой. Өвөр Монгол орны хэмжээнд цорын ганц дэлхийн соёлын өв - Юань гүрний Дээд нийслэлийн буурь энэ нутагт бий. Энэхүү газар нь жилдээ хүлээн авах жуулчлалын тоогоор Монгол улсыад ирдэг аялал жуулчдын тооноос давдаг. Улмаар малчдын хамтарсан байгуулсан 132 аялал жуучлалын баазын 10 нь ӨЗО-ны зэрэглэлийн 5 одтой аялал жуучлалын төвийн стандартыг хангажээ.
Бид түүх соёл, байгаль орчин, газар зүйн байрлал, зам тээврийн давуу талаа ашиглан Юаний Дээд нийслэлийн буурийн эргэн тойронд тал нутгийн өвөрмөц соёлоор онцлог болгосон “Хулан шарга даага” элсний аялал жуучлалын бүс, түүх соёлын үлдэгдлээр онцлог болгосон алтан цэцэгт талын аялал жуучлалын бүсийг бүтээн байгуулжээ.
Их Юань улсын дээд нийслэлийн туурь нь ЮНЕКСО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад багтсан Юань гүрний дээд нийслэл буюу Хубилай сэцэн хааны сэрүүн асрын туурь нь Шилийн гол аймгийн Шулуун хөх хошууны төвөөс зүүн зүгт 28 км зайтай орших Шанд голын /Луань Хэ голын дээд урсгал/ хөвөөнд оршдог юм. Хотын туурь нь тэгш дөрвөлжин хэлбэртэй бөгөөд тал бүр нь 2200 м2. Юань гүрний дээд нийслэл нь гадар хот, дотор хот болон цэцэрлэг хот гэсэн гурван хэсгээс бүрдэнэ. Төв ордон буюу Их амгалан ордны туурь нь 8 м өндөр, зүүнээс баруун тийш 170 м урт, хойноос урагшаа 55 м өргөн аж. Их амгалан ордон нь тухайн үедээ 7 давхар байсны гурван давхар нь газар дор байдаг байжээ.
Хубилай хааны хүрэл хөшөөг Шанд голын хөвөөнөө Хубилай сэцэн хааны цул хүрэл хөшөөг 80 тн хүрлээр 2007 онд босгожээ. Энэ нүсэр том хүрэл хөшөөний гол цөмд нь дүрслэгдсэн хүн бол Чингис хааны дөрөвдүгээр хүү болох Тулуйн хоёдугаар хүү Хубилай сэцэн хаан юм. Хубилай сэцэн хаан 80 насалсан учир хөшөөг 80 тн хүрлээр цутгажээ.
Хубилай хаан дээд нийслэлээ Шандын шар талд 1256 онд байгуулснаас хойш энэ хөшөөг урлаж дууссан 2007 оныг хүртэл нийт 751 жил өнгөрснийг билэгдэн хөшөөг 7.51 м өндөртэй хийжээ. Харин тэрбээр Юань гүрнийг 34 жил захирсны учир хөшөөг 34 метр урттай хийсэн гэнэ. Хөшөөг 6 метрийн зузаантай хийсэн нь бас л учиртай. Энэ нь Юань гүрнийг нийт 11 хаан захиран төвхнүүлснээс Хубилай хааныг оролцуулаад ердөө 6 хааныг л энэхүү хөшөөг байгуулсан Юань гүрний дээд нийслэл Шанд хотод хаанаар өргөмжилсэнтэй холбоотой.
Хөшөөний гол хэсэгт нь Хубилай хааны сүрлэг дүрийг товойлгосон бол зүүн гар талд нь нийслэл Шанд хотод хаанаар өргөмжлөгдсөн Хубилайгаас гаднах 5 хааны дүрийг урлажээ. Энэ таван хаан нь баруун гар талаас Өлзийт хаан Төмөр, Хүлэг хаан Хайсан, Буянт хаан Аюурбарбад, Заяат хаан Төвтөмөр болон Юань гүрний сүүлчийн хаан Ухаант хаан Тогоонтөмөр нар болно.
Хубилай хаан нь Юань гүрнийг байгуулахаасаа ч өмнө эрдэмтэн мэргэдийг ихэд эрхэмлэн хүндэтгэж, өөрийн шадар туслах бөгөөд зөвлөхөөр ажиллуулдаг байжээ. Тйимээс хөшөөний баруун хэсэгт түүний зөвлөхүүдийн босоо дүрийг товойлгосон байна. Үүнд: Юань гүрний засаг захиргааны зохион байгуулалтыг төлөвлөсөн Лию Бинг Жун; Юань гүрний одон орон судлалын төвийг үүсгэн байгуулагч Перс гаралтай эрдэмтэн, одон орон судлаач Жамал-ад-Дин; гурав дахь нь мөн төрийн засаглалын зохион байгуулалтыг хариуцаж байсан улс төрийн зөвлөх Ёо Шү, дөрөв дэх нь инженер математикч, Шанд болон Бээжин хотын усан сангийн системийг зохион бүтээж, гардан байгуулсан алдарт Гүо Шү Жин, тав дахь нь дөрвөлжин үсгийг зохиосон, Юань гүрний Улсын багш Пагва лам бол зургаа дахь нь Дорныг Өрнөдөд аяллын тэмдэглэлээрээ танилцуулсан Италийн алдарт жуулчин Марко Поло юм. Марко Поло нь Юань гүрэнд нийт 17 жил амьдарсан билээ. Юань гүрний дээд нийслэл орших Шанд хотод 7, 8 дугаар сард алтанхуа буюу алтанлянхуа цэцэг битүү ургаж, шав шар өнгөтэй болдог учир тэр талыг “Шандын шар тал” гэх болжээ.
Хубилай хааны амьдрал, Юань гүрний улс төр, эдийн засаг, соёл, дайн байлдаан болон гадаад харилцаа зэргийг харуулсан өргөн агуулга бүхий "Хубилай хаан" 50 ангит уран сайхны киноны зураг авалтын хотхоныг Шандын шар талд байгуулжээ.
Дэлхийн түүхэнд нэр алдраа түгээсэн их хааны түүринд онгодын даалгавраар хоёр дахь удаагаа өргөл өргөхөөр энэ нутгийг зорьсон билээ. Зуны ид халуунд бүх биений хөлс урсана. Кино аппарат, өргөлийн зүйлээ авч их хотын туурийг зорилоо. Өмнөх ирэлтээр байгуулсан уулзвар дахь дурсгалын хөшөөг өөрчлөн туурь руу шилжүүлжээ. Бид эхлээ их хаанд зориулсан хөшөөнд үчиж залбирал хийлээ.
Тэндээс цахилгаан машинд сууж хөдөлөхөд шар талын цэцэг угтан авч билээ. Энэ жил гандуу байгаа тул цэцэг тааруухан ургасан гэж танилцуулав. Цэцэгийн дунд зугаалахад зориулж тусгайлан модон зам засчээ. Мөн амарч суух сүүдрэвч байгуулж тав духыг хангахыг эрмэлзжээ. Цэцэгсийн дунд Байгаль хамгаалагч нар жуулчдыг хэсэг бүлгээр дагалдан явж, цэцэг “зулгаахаас” сэргийлэх ажээ.Хааны ордны зүг явахад намагтай гол дээгүүр гардаг тухайн үед тэр хэсэг өмнө талаас цэргийн довтолгооноос хамгаалахад байршлын давуу байдлыг бий болгож байжээ. Зам явсаар хааны ордны хяналт шалгалтын хэсэгт аваачина. Тэнд чандлан шалгасны дараа их хэрэмд оруулдаг байжээ. Хамгаалалтын шалгалтын бүсийн дэргэдүүр өнгөрөв.
Одоо их хааны ордны туурь, гол цамхаг болох 13-н давхар барилгын туурь дээр ирж байгаа нь энэ билээ. Их хааны ордны туурь дээр Монголоос авчирсан арч, монгол архи, сүүний дээжээс хүмүүс цөөрсөн үед өргөж залбирлаа.
Ордны туурийн ард байрладаг байсан эрдэмтэн зөвлөгч нар, цэргийн хамгаалалт, дарханы газар гм барилгын суурь үлдэгдэл байрладаг. Ялангуяа цэргийн хамгаалалтын баярнаас эргэн тойрон тод харагдана. Бид эндээс хөдөлж, хэрэмний зүүн талд байрлах нэн эртний, хэрэмний дундаас цойлон ургасан олон зуун настай модон дээр очиж тахилгын зан үйлээ хийсэн билээ.
Энэ удаа Монгол бөөгийн их зайран, Хөвсгөлийн Цагаан нуур сумын зүүн тайгын улаач, олонд Нэргүй гэж алдаршсан Төмжий хүндэтгэлийн бөөлөлт хийсэн билээ. Энэ бөөлөлтийн эхлэх цаг нь бол 2023 оны 7 дугаар сарын 11-ны өдрийн 11 цаг 11 минут байлаа.
Зайрангийн бөөлөөн хуурын аяаар тамлаг, дуудлагаар эхэлж, онгод юугаа заллаа. Ид зуны халуун шатад байгаа үед цаг орчим бөөлнө гэдэг бас л яггүй зүйл бөлгөө. Хаана ч бидэнд тэнгэр шүтлэгтэнгүүд байнга туслаж байдаг. Шүтлэгтэн хоёр залуу хамт залбиралын зан үйл хийсэн билээ.
Аугаа их зүйл эгэл зүйлээс эхтэй байдаг. Их хааны сүнс Эх орон монгол нутаг, биднийгээ ивээн тэтгэх болтугай.

zxc4491
zxc4491
zxc4490
zxc4490
Previous Next Play Pause
zxc4491 zxc4490

Шинэ оны босгон дээр ОХУ-ын бөөгийн “Дээж” байгууллагын төлөөлөлтэй уулзаж ирж байгаа онд хийгдэх тахилгад хамтарч хийх асуудлаар саналаа солилцлоо. Цаашдын тахилгын үйл ажиллагаанд буриад бөөлөөг хамтарч хийх талаар хоёр тал нэгдсэн ойлголтод хүрсэн байна.

zxc4461.jpg

Баянхонгорт анх уулзалт зохиоход Баянхонгорын бөөгийн хүрээлэн нэг багшийн 50 орчим шавьтай бүлэг угтаж билээ. Монгол бөөгийн дархан удган Д.Энхжаргалын шавь Баянхонгорын бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч Энхжаргал анхны уулзалтыг зохион байгуулаад ажлаа өгчөөд явсан. Одоо хүртэл холбогдсонгүй.
Доргисон залуус угтаж халуун ярилцлага өрнүүлж, бужигнаж байгаад тарсан. Хотоос бөөндөө үдэж гаргаж өгч билээ. Бидэнтэй Дарьчулуун зайран, түүний нутгийн бусгүй манайд админаар ажиллаж, Өөдөө удганы зураглаач залуу цуг явсан байдаг. Хонгор нутагт бөөгийн байгууллага байгуулагдсан түүх энэ билээ. админБаянхонгор хот дайраад гарах болгонд тэр үеийн дурсамж сэдэрдэг юм.
Тэр үеийн хотын төвийн паркын байдалыг үзүүллээ.

zxc4447.jpg

Бүх зүйл амжилттай болж байгаагүй. Говь-Алтайд бөөгийн хүрээлэн байгуулах гэсэн боловч сонгосон хүн маань татгалзсан байдаг. Ядалт болгон амжилттай байгаагүйн жишээ энэ болов уу. Гэхдээ жилийн дараа явахдаа бөөгийн хүрээлэнг байгуулсан байдаг. Номын санд бөөгийн тухай номоо хандидлаад цааш хөдөлж билээ.

zxc2024
zxc2024
zxc2027
zxc2027
zxc2030
zxc2030
zxc2032
zxc2032
zxc2033
zxc2033
Previous Next Play Pause
zxc2024 zxc2027 zxc2030 zxc2032 zxc2033

Эртний түүхтэй Ховд хотод бөөгийн хүрээлэнгээ байгуулахаар очсон. Очсон хүн бүр Ховдын шавар хэрэм, олон зуун настай мод, түүхэн хөшөө дурсгалтай танилцдаг. Хүрээлэнгийн удирдагчаар томилох хүнээ эрт судлаад олчихсон байсан. Харин анх удаа нүүр тулж уулзсан хэрэг л дээ. Сонирхолтой нь шувуудын чуулга гэлтэй маш олон шувууд дээгүүр, урдуур эргэлдэн нисч байсан. Өдөржин шөнөжин манж хоносон шувуу ч байсан. Тэр цагаас хойш Лувсанлхамо нийгмийн төлөө их ажил хийсэн. Төвтэйнөө хамтарч ажиллах талаар анхаарсангүй явж ирлээ.

Бусад мэдээ

Mar 07, 2024 240

БАЛЖИР УДГАН

Mar 04, 2024 72

УУЛЗАЛТ ХИЙЛЭЭ

Feb 28, 2024 150

БӨӨ ГЭЖ ЮУ ВЭ

Feb 28, 2024 897

ГОВЬ-АЛТАЙД

Feb 23, 2024 102

АНХНЫ УУЛЗАЛТ

Feb 20, 2024 162

НАЛЖИР УДГАН

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/