Монгол алтайн нурууны Алтай Таван Богд уул нь Монгол улсын хамгийн өндөр уул юм. Энэ ч утгаараа Монгол орны дээвэр хэмээгддэг. Таван Богд уул нь Баян-Өлгий аймгийн Цэнгэл сумд оршдог.
Таван Богд уул нь таван үндсэн оргилтой ба Монголын хамгийн том гурван мөсөн гол болох Потанины мөсөн гол, Александрын мөсөн гол, Гранегийн мөсөн голууд Таван Богдод оршдог. Эдгээрээс хамгийн том нь Потанины мөсөн гол бөгөөд 14 орчим км урттай.

Анхлан 1956 онд Монголын уулчид авирч байжээ.
АЛТАЙ УУЛЫН ДОМОГ
Алтай хаан арван хүүтэй байж гэнэ. Таван бага хүү нь тарган хүлэг унаж, ирэг хонь ганзагалаад нэг явахаараа гэрийн бараа хардаггүй болжээ.
Алтай хаан их хүү Тайшир хаанд: “Хэдэн дүү нар чинь хаахнуур хэсч давхиад байна вэ? Сураг гаргаж өгөөч” хэмээн хэлүүлжээ.
Тайшир хаан таван дүүгээ тандан байж элсэн цөл, ээрэм газарт Хангай хааны таван охинтой ханьсан нийлснийг мэдэж Алтай хаан эцэгтээ хэл дамжуулжээ.
Чингэхэд Алтай хаан элчээ зарж, Хангай хаанд: “Танай таван охин манай таван хүүтэй учраад хагацаж салахаа больсон байна. Урьд нь чи их охин Завханаа Тайшир хүүд минь өгч, бид худ ураг барилдсан билээ. Алтан говийн харуул болж алив бүхэн нь тэгширсэн яваа. Одоо тэгэхээр таван охиноо надад өгч, таван хүүг минь та авна уу?” гэжээ.
Гэтэл Хангай хаан: ”Таван охиноо таньд өгөхгүй, таван хүүг тань ч би авахгүй. Дасаж ижилдсэн нутагт нь таван айл болгоё. Онгон зэлүүд тэр газартаа байж, олон амьтдыг жаргаасан нь дээр биз дээ” хэмээн хэл өгөв гэнэ. Үүнийг сонссон Алтай хаан асар ихээр баярлаж, хувь хишиг төхөөрч, хурим тойгий нь хийсэн гэдэг.
Таван хүү нь их говийг нөмөрлөж, ээл хурыг даллаж, эгнээ зэрэгцэн суусан ижил таван уул Их богд, Бага богд, Арцат гурван богд, Говь гурван сайхан уул, Баацагааны нурууд болсон гэнэ.
Таван сайхан охин нь Байдраг, Түй, Таац, Онги, Агуйт голууд болоод таван мөнгөн сөнгөөр тансаг рашаан мэлтэлзүүлэн байдаг нь Бөөнцагаан, Орог, Таацын цагаан, Хаяа, Улаан нуур юм гэнэ билээ. Хулс зэгсэнд нь хун галуу үүрээ зассан, элс бөөргөнд нь олон амьтад өсч үржсэн эдгээр газруудын домог ийм ажгуу.
Бүлгэмийн жолоодогч БОДОНГУУД ДӨШ

Twitter