Уншиж байна...

 

Бодончарын нэгтгэн захирч байсан монголчууд нь аймгийн холбоонд орж нэгдсэн байжээ. Тэрхүү холбоог XI зууны үед хатан нар ,,монгол улс,, гэж нэрийдэж байжээ.

 

Онон, Хэрлэнгийн монгол аймгуудын холбоо нь 12 зууны эхэн үеэр засаг төрийн мэдэгдэхүйц шинж төллөвтэй болж иржээ

            Төрийн хаантай, төрийн хуралдайтай Хамаг монгол улс байгуулагдсан нь цааш цаашдаа монголчууд бүгдээрээ нэгдэн нийлж хүчирхэг Монгол улс байгуулагдахын эхлэлийн суурь тавигдсан юм.

            Хабул хаан Монголын түүхэнд их гавьяа байгуулсан улс төр, цэргийн том зүтгэлтэн байжээ. Хамаг монгол улсыг Хабул хаан байгуулаагүй бол монголчуудын нэгдэл нэн удааширч Их монгол улс байгуулагдахад ч бэрхшээл учирч болох байсан.

            Хамаг монгол улсын хоёрдугаар хаан бол тайчуудын Амбагай билээ.

Амбагай хаан суумагцаа Тайчууд аймгийн Хамаг монголын тэргүүлэх аймаг болгов. Өөрөөр хэлбэл, Амбагай хааны үед хамаг монголын гол хүч нь тайчууд болжээ.

            Амбагай хаан угаас эвдрэлцэхээс эвлэхийг илүү хичээдэг хаан байжээ.Ялангуяа монголчууд бүгдэрээ хүчээ нэгтгэсэн цагт л Алтан улсыг ялан дийлнэ. тэгэхгүй цагт үргэлж хүч дутаж байх болно Татарын ард иргэд ч үүнийг ойлгон дэмжих учиртай гэж тэрээр үздэг байжээ.

Зүрчидийн Алтан улсын хаан Амбагайг баригдаж ирснийг үзээд ихэд баярлаж, модон илжиг унуулан төмөр хадаасаар хад гэж зарлигджээ. Амбагай хааныг цаазлахдаа, хамгийн муухайгаар зовоон тарчлааж, аанай л нөгөө модон илжгэнд хадаж хороох гэдэг зэрлэг аргаа хэрэглэжээ.

            Хамаг монгол, Татарын хооронд үргэлжилсэн 70 жилийн тэмцэл тулалдаан 1202 онд Чшиашы хаан татарыг бүрмөсөн байлдан дагуулснаар дуусгавар болсон билээ.

            Хамаг монгол улсын төр ихээхэн бэхжсэн, тэрээр Төв Азийн түүхэнд нөлөөтэй, хүчирхэг цэргийн зохион байгуулалттай улс байсныг харуулж байна.

            VIII зууны үеэс хойш бараг 260-аад жилийн туршид хятад сударт татарчуудыг: эрхлэх ажил, эрхэмлэх өнгө, орших зүг, аймгийн тоогоор хар тэрэгт, цагаан татар, буйругууд,алухай ,айргууд болон баруун ,өмнөд, зүүн татар, есөн гэх мэтээр нэрлэж байв.

            <<Монголын нууц товчоо>>-нд цагаан татар алчи татар, дутаут татар, айуриут, буйруут гэж 6 татарын нэр гардаг байна.

            Татарын нутаг тухайлбал, Хөлөн, Буйр хоёр нуур орчмын нутаг нь мал адуулан өсгөхөд маш зохистой бэлчээртэй билээ. Тэр сайхан бэлчээрийг монголчууд эзлэхийн төлөө эрмэлзлээс дээр дурдсан тэмцэл тулааны нэлээд хэсэг нь үүссэн бололтой.

Хамаг монгол улс, хэрэйд, мэргид зэрэг аймгуудын дорно зүгтэй харилцах зам дээр нь татарууд хөндөлдөн суусан байдал нь хятадын хойд нутаг Дун-бэйд байгуулагдсан улсуудаас татаруудыг бусад монгол аймгуудын эсрэг харгалдуулан тавихад нь газар зүй эдийн засаг, улс төрийн талаар дөхөм болжээ.

Татарууд Алтан улсын харъяалалд байхдаа Хянган давааны хил хязгаарыг сахиж байв. Татарчууд Хамаг монгол улс, Хэрэйд, Найман шиг нэгдмэл хүчирхэг ханлиг, холбоо болж хараахан чадахгүй тархай бутархайдуу байдалтай байсаар эцэс болсон юм. Гэхдээ татар нь монголын нэгэн хүчирхэг аймаг байсаар иржээ.

Хэрэйд аймаг нь Хятан, Алтан улсын үед монгол нутагт оршиж байсан томоохон хүчирхэг аймаг байсан юм.

XIII зуунаас өмнө хэрэй, жирхин, конкайд, сакайд,тумауд, албат,тункайд, хиркун гэдэг хэрэйдийн найман аймаг байжээ.

            Хэрэйдийн ханлиг XII зууны хоёрдугаар хагаст дотооддоо төрийн тэмцэлтэй, бутархай байсны дээр, түүний хөрш Найманы ханлиг, Тангудын Ся улс, Хар Хятан улсын уулга довтолгоонд Хэрэйд эрсдсээр байсан байна. Энэ нь Хэрэйд аймгийн холбооны дотоод төрийн тэмцлийг улам гүнзгийрүүлж, Хэрэйдийн ханлигийн эрх мэдэл Тоорил , түүний дүү Эрх Хар хоёрын гар дамжин байсаар хэрэйдийн ханлигийг доройтуулахад хүргэсэн байна. Хэрэйд аймаг христос шашин шүтдэг байсан гэж XIII зууны Сирийн түүхч бичсэн байдаг. Гурван мэргидийн нутаг эртнээс Орхон мөрний адаг Сэлэнгэ мөрний дундуур байсан байна.

            Мэргид, Төв монгол хоёр эрт үеэс найртай явжээ.

            <<Судрын чуулган>>-д олон улсын үед Цагаан хэрэмийн дагуу нутаглаж тэд хэрэмийн нэгэн хэсэг сүв боомтыг манаж байх албыг Алтан улсад хаах болсон байжээ.

Ерөнхийдөө онгуд нар хэдийгээр хятадад их ойрхон боловч хэзээд монголчуудын талд байдаг байжээ.

Бусад мэдээ

Mar 12, 2024 90

МОНГОЛЫН ТҮҮХ

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/