Уншиж байна...

1309 онд Кебекийн ах Эсэнбухыг ханд өргөмжилсөн боловч Хятадаас ирсэн Монгол цэргүүд бут цохин зайлуулжээ. Эсэнбухыг Дува ханы хүү Кебек /1319-1326/ залгамжилжээ. Тэрээр Нахшеб хотын ойролцоо Карши /монголоор Харш/ нэртэй орд байгуулан суусан байна.Хожим нь энэ ордны нэрийг Нахшеб хот авч өнөө хүртэл Карши нэрээрээ уламжлагдан иржээ.
Кебек хан эн тэргүүнд мөнгөний шинэтгэл хийжээ. Тэр үед Цагаадайн улс даяар гүйлгээнд явах алт, мөнгөний ханш жигдгүй, нэгдмэл мөнгөн тэмдэгт үгүй байжээ.

Худалдаачид бараа борлуулахын тулд алт, мөнгийг чанар чансаа сайтай газраас .нь худалдан авч чансаа султай газар аваачин гүйлгэх зэргээр дамын худалдаа хийж баяжихийг оролддог байв. Ер нь мөнгөн санхүүгийн эмх журамгүй байдлаас болж их бэрхшээл тохиолдож байсан ажээ. Тийм учир Кебек хаан зоос гаргаж тараасан байна. Ингэж нэгдмэл мөнгөн тэмдэгтэй болсон нь Цагаадайн улсын эдийн засаг, аж ахуйн хөгжилд зохих нөлөө үзүүлсэн юм.
Кебек ханы шинэтгэлийг Мавереннахрын суурьшмал иргэд талархан дэмжиж байжээ. Харин нүүдлийн ахуйг эрхэмлэгч монгол цэргийн сурвалжтан нар өөрөөр хандсан байна. Кебекийг үхмэгц тэд дараачийн хаадаа Хайду хааны бодлого, 1269 оны Таласын чуулганы шийдвэрийн зүг буцаан оруулахар махран оролджээ. Тэр зорилгоор Кебек хааны залгамжлагчийг алж, ханы өргөөг Долоон усанд шилжүүлжээ. Гагцхүү Газан хан өргөөгөө Мавереннахрт эргүүлж авчирсан байна.
Газан хан Кебекийн бодлогыг шургуу бөгөөд чадамгай үргэлжлүүлж байсан юм. Гэтэл Казаган тэргүүтэй Цагаадайн угсааны бусад ноёд дургүйцэн эсэргүүцэж, тэд удалгүй Газан ханыг алж засаг төрийн эрхийг булаан авчээ. Казаган Чингисийн угсааны хүн биш байсан учир биеэ хан гэлгүй эмир /их ноён/ гэж зарлажээ.Казаганыг үхсэний дараа Мавереннахрт улс төрийн самуун дахин өрнөж, биеэ даасан хэд хэдэн эзэмшихүүн болж хуваагдаад харилцан дайн дажин хийх болжээ.
Харин Самарканд хотын гар урчуудын дотроос Сербедар нар гэдэг зоригтой тэмцэгчид гарч, хотын иргэдийг удирдан дайсны эсрэг гавшгайлан байлдаж, өөрийн хот болон нийт Мавереннахрыг Могулистаны ноёдын гарт орохоос аварсан байна. Гэтэл 1366 оны хавар Хусейн, Төмөр нар цэрэг дагуулан ирж, сербедар нарыг цохиж, Самарканд хот болон нийт Мавереннахрыг эзлэн авчээ. Гэвч удалгүй тэр хоёрын хооронд зөрчил гарч 1370 онд зэвсэгт мөргөлдөөн болж, Төмөр нь Хусейнийг барьж алжээ.
Дундад Ази дахь Монголын хаант улс хэд хэдэн хэсгүүд болон задарсан төдийгүй, аажмаар хүчин мөхөсдөж, монгол оршин суугчид нь түрэгжиж тус нутгийн жирийн иргэд болон хувирчээ.
Тэдний дотроос Чингисийнхний хант улсуудын үлгэр загвараар Дундад Азид Төмөрийнхний эзэнт гүрнийг үндэслэн байгуулсан доголон Төмөр мэт алдарт эмир /хаан/ төрөн гарч байсан билээ.
Төмөр бол монголын барлас овгийн бек Тарагайн хүү бөгөөд Чингис хааны удмын бүсгүйтэй гэрлэжээ. Өөрийгөө монгол хүн, Чингисийн үр сад гэж үздэг байжээ. 1362 онд шархдаж доголон болсон тул Төмөр-ленг буюу доголон Төмөр гэж нэршжээ.
Монголын хан Туглутөмөрт алба хашиж байгаад хожим нь салан тусгаарлажээ. Европ дахинд Тамерлан гэж алдаршжээ. Төмөр болон түүний цэргүүд монгол заншлаар гэзэг тавьж байсан нь тэр үеийн зурагт гарч бичмэлүүдэд үлджээ. Энэ нь тэр үеийн лалын шашинтнуудаас тэдний ялгарах нэгэн онцлог юм. Төмөр Мавереннахрыг нэгтгэхдээ, чадамгай зохион байгуулагч болохоо харуулжээ. Төмөр ба түүний залгамжлагчид олон удаа аян дайн хийсэн байна.
1388 онд Хорезмыг эзлээд, дараа нь Могулистаныг байлдан дагуулав. 1380 оны үед Иран, Азербайджан, Армен, Гүрж, Ирак, Сири болон Бага Азид довтолжээ. Тэрээр Алтан ордоны улсыг өөрийнхөө аюулгүй байдалд заналхийлсэн томоохон хүч гэж үзэж хэд хэдэн удаа дайтжээ.
1391 онд тэрээр Алтан ордоны улсад дайтан Тогтамышийг ялжээ. Төмөр хоёр зуун мянган цэрэгтэй байсан бөгөөд Тогтамыш түүнээс цөөнгүй цэрэгтэй байсан байна. Уг тулалдаан Кубышевын ойролцоо Зундурч хэмээх газар болжээ. 1395 онд Төмөр, Тогтамыш хоёр Терекийн хөндийд дахин тулалдсан байна. Энд ба Төмөр ялжээ. Тэрээр Сарай Бэрх, Астрахань зэрэг хотуудыг эзэлжээ. Энэ тулалдаан Алтан ордоны улсын цаашдын хувь заяаг үндсэнд нь шийдвэрлэсэн юм.
Төмөр Дундад Ази, Турпкестан, Ираны ихэнхи хэсгийг нэгтгэж 15-20 жилийн дотор томоохон бүс нутгийн эзэн болжээ. Төмөр тухайн үед монголын ноёрхлыг устгаад байсан Хятадын Мин улсад довтлох бэлтгэл хийж байгаад 1405 оны 2-р сард насан эцэс болсон байна.
Төмөр бас цэргийн шинэтгэл хийжээ. Хуучин цэргийн бүрэлдэхүүнд нүүдэлчин аймгийн цэргээс гадна суурьшмал иргэдээс цэрэг дайчилж оруулах болжээ. Цэргийн зэвсэгт чөдөр оньст нум, хэрэм эвдэх оньс, чулуу ба шатахуун тос харвах чавх орж байсан бөгөөд Төмөрийн цэрэг галт зэвсэг /буу/ хэрэглэсэн үзэгдэнэ. Монголын ноёрхлын үед тухайлбал, Төмөр ба түүний ач Үлүгбекийн цагт Самарканд тэргүүтэй зарим хот сүрхий хөгжиж, Дундад Азийн соёлд ахиц гарсан байна.1

Бусад мэдээ

Mar 12, 2024 90

МОНГОЛЫН ТҮҮХ

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/