Уншиж байна...

Нүүдэлчдийн соёл, шашин судлаач, Азийн бөөгийн “Тив Дэлхий” холбоо, Монгол Бөөгийн “Голомт” төвийн тэргүүн Ш.Сүхбаттай бөө судлалын талаар ярилцлаа.
-Та сүүлийн үед бөө судлалын талаар ямар ажил хийж байна?
-Сүүлийн 2 жилд Монгол бөөгийн онгодын тухай судалгааны ажил хийгээд ном бичсэн, одоо хэвлэгдэж байгаа. Мөн “Мөнх тэнгэрийн сургааль” гэсэн ном бичиж байгаа бараг дундаа орсон наадмын үеэр хэвлэхээр бодож байгаа. Би бөө судлалаас гадна Монголын бие хүнийг тойрсон соёлын тухай ёс заншилын тухай судалгааг олон жил хийсэн. Үүгээрээ таван боть ном гаргалаа.
-Урд жил “Бөөгийн нэгдсэн эвлэл” байгуулагдсан гэж байсан. Энэ эвлэл маань ямар үйл ажиллагаа явуулж байна?


-Тиймээ байгуулагдаад нэг жил болох гэж байна. Удахгүй ойгоо хийнэ. 2-3 удаагийн тахилгыг эс тооцвол одоохондоо дорвитой зүйл хийгээгүй байна. Алсдаа хийхээр төлөвлөсөн зүйлс байгаа.
-Танаас нийтлэг нэг зүйл асууя л даа. Танаас хүмүүс олон асуудаг байх. Энэ бол сүүлийн жилүүдэд бөө нар олноор төрөх болсон тухай. Эдгээрийг хүмүүс янз бүрээр тайлбарладаг?
-Би Азийн бөөгийн “Тив дэлхийн холбоо”, Монгол бөөгийн “Голомт” төвийг удирддаг. Одоо ч удирдсаар явна. Энэ зүйл маань миний гол судалж, ажилладаг зүйл л дээ. Ер нь бол Монголын үндэсний ухамсарын сэргэлт, өнгөрсөн соёлоо эргэн харж байгаа, энэ соёл дахин сэргэн мандах өөрөөр хэлбэл түүх эргэн давтагдахын эхлэл дээр их олон бөө нар төрж гарсан. Бөөг бол дээд тэнгэрийн илч, улаач гэж үздэг. Тэгээд социализмын үед бөө мөргөлийн соёл уламжлал хав дараатай байлаа. Манай соёл бол археологийн үнэт олдвортой адилхан болтлоо газрын хөрсөнд дарагдсан. Энэ соёл маань эргэн мандаж сэргэж байгаатай холбоотой. Бөөгийн тухай элдэв таамаг дэвшүүлдэг ч бөө болох үйл явцын талаар жичид нь судлах асуудлууд бий.
-Зарим тал дээр эдгээр олноор төрөөд буй бөө нарыг жинхэнэ бөө мөн, биш гэсэн ойлголт бий болсон санагдадаг.
-Энэ тал дээр би судлаач хүний хувьд жаахан үгүйсгэдэг. “Би бөө болъёо” гээд зүтгээд байгаа хүн бол байхгүй. Лав л манай байгууллагын үүссэнээс хойш надад тэгэж хандаж ирсэн тийм хүн байхгүй. Харин бөө болон босч ирээд бөөгийн ёс заншил, түүний ёс дагаж мөрддөг зүйлсийг мэдэхгүй өөрөөр хэлбэл бөөгийн эрдмээ эзэмшээгүй, мэдэхгүй хүмүүс бол их байгаа. Эрдэм номоо сураагүй байдал нь бусдад хуурамч юм шигээр бусдад харагддаг болов уу.
-Монголд нээрээ хэд орчим бөө байдаг юм бол? Нарийвчилсан судалгаа бий болов уу?
-Миний тооцоогоор бол 10 мянга орчим бөө бий. Өнгөрсөн жил Чингисийн төрсөн өдрөөр зуны эхэн сарын улаан өдөр Хар зүрхэний Хөх нууранд томоохон тахилгыг хийсэн. Тэр тахилгад 5 мянга гаруй бөө ирсэн. Тэнд ирээгүй хөдөө орон нутаг алс холд байгаа зөндөө олон бөө нар үлдсэн. Тэдгээрийг нэгтгээд баримжаалан тооцоолбол 10 мянга гаруй бөө байдаг болов уу гэж үздэг. “Мөнх тэнгэрийн түмэн хөх цэрэг заларна” гэсэн Ностардамусын зөгнөл биелэсэн болов уу. 2012 оноос хойш шинэ бөө нар бараг гарахгүй байгаа.
-Та бөө судалж эхлээд хэд орчим жил болж байна. Судлах болсон шалтгаан?
-Яг 20 жил болж байна. Бөө мөргөл нь үндэсний өв соёл маань шүү дээ. Нүүдэлчдийн ертөнцийг үзэх үзэл, гүн ухааны үндэс язгуур хаа байна тэрийг эрж хайх, олж таньж мэдэх зорилгоор Монголын хэсэг эрдэмтэд, судлаачид нийлж “Голомт” төвийг байгуулсан. Тэд бүгд тухайн цаг үеийн Монголын нэр хүндтэй улсууд байсан. Дамдин аварга, Сэвжидийн Сүхбаатар, Бадар-Ууган мэтийн 13 хүн нийлээд “энэ бөөг судлая, соёлынх хувьд харах үзэх юм юу байна” гэж зорьсон.
Ер нь бөө мөргөл маань 40-100 мянган жилийн өмнө манай тооллын өмнөх үед үүссэн анхны их том шүтлэг ш дээ. Хэдий Хүннүгийн үед дэлгэрсэн энэ тэр гэж ярьцгаадаг ч нотлох баримт байдаггүй. Гэхдээ бөө бол манай үндэсний шүтлэг мөн гэдэг нь тодорхой. Монгол угсаатны шүтлэгийг нийтийн шүтлэг, онгодын шүтлэг, мөнх тэнгэрийн шүтлэг гэж гурав хувааж үздэг. Нэгдүгээрт нийтийн шүтлэгт, малчин ардуудын цай, сүүний дээжээ наранд өргөдөг, мөнх тэнгэртээ өргөдөг, уул ус, байгаль дэлхийгээ хайрладаг шүтлэг, Хоёрдугаарт, онгодын шүтлэг, энэ нь зөвхөн бөө хүнд л заяагдсан онгодоороо тахидаг, тайдаг шүтлэг, Гуравдугаарт, мөнх тэнгэрийн шүтлэг, Мөнх тэнгэрийн шүтлэг бол дээд язгуурын буюу язгууртан дээдсийн шүтлэг юм.
-Та сүүлийн үед босч байгаа бөө нарын багш, шавийн барилдлагын талаар юу гэж хэлэх вэ? Ер нь бөөгийн ур чадварыг багштай нь холбон тайлбарлаж болно биз?
Монголд багш, шавь болох уламжлагдаж, тогтсон ёс байдаг хэдий ч одоо бөө гэсэн хүмүүс зүгээр нэг онгод тэнгэр лүү нь залгуулж оруулчихаад явдаг, шавьдаа их хариуцлагагүй бөө нар их бий болжээ. Иймд зан үйл рүүгээ зөв ороосой, зөв яваасай гэж ном, сурах бичгүүдийг би тэдэнд зориулж гаргаж байгаа.Судлаачдын гаргаснаар7000 гаруй зан үйл байдаг. Эдгээр зан үйлээс багш болж буй хүмүүс ядахнаа 2000 3000-г нь сурчихаад шавьдаа зааж өгөх хэрэгтэй. 2-3 зүйл сурчихаад багш шавь гэж ярих нь их учир дутагдалтай зүйл юм л даа.
Бөө мөргөл маань дэлхий нийтэд хэр судлагдсан зүйл вэ? Судалгаанаас орхигдож гээгдсэн зүйлс хэр байдаг бол?
Дэлхийн даяар судалсан нь бол асар их. Японы эрдэмтэд, Хятадын эрдэмтэд, Оросын эрдэмтэд мөн Англи, Франц, Германы эрдэмтэд бол их судалсан. Одоо надад байгаа бүртгэлээр бол 78 хүн боть ном өөр өөрсдийн хэл дээр бичиж гаргасан байдаг. Энэ дотроос хамгийн их судалсан нь Б.Ринчин гуай. Тэр хүн бөөг үнэнхүү их сайн судалсан. Б.Ринчин гуайн номнууд бол ихэнх нь гадаадад хэвлэгдсэн. Бид саяхан орчуулаад “Монгол бөөгийн дуудлагууд” гээд гаргасан. Одоо 2 дахь удаагаа хэвлүүлээд байна.
Шинээр төрсөн өөрт байгаа хүчээ ашиглаж чадахгүй байгаа бөө нарт юу гэж зөвлөх вэ?
Сурах хэрэгтэй. Дахин дахин сурах хэрэгтэй. Ном унших хэрэгтэй. Онгод сахиус тэнгэртээ үнэнч байх хэрэгтэй. Бүх талаараа ариун явах хэрэгтэй. Тэгээд энэ уул ус, газар дэлхий байгальтай харьцаж сурах хэрэгтэй. Тэрний эргэлтэнд орох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл Мөнх тэнгэрийн хүчин доор өөрийн энергиэрээ холбогдож бүрэн орж өгөх хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол хийх гээд байгаа зүйл нь хүчтэй болж чадахгүй.
Уул уурхайн үйлдвэрлэлээс болж байгаль, цаг уур ихээхэн доройтох болсон. Монголд маань бөө нар зөндөө олноор байх авч уул усны эзэд нь хилэгнэсээр л байгаа бусуу?
Ер нь байгаль цаг уур гэлтгүй хүн төрлөхтөний өсөлттэй холбоотойгоор гараг өөрөө мөхөл рүү явж байна ш дээ бүхэл дээ. Асар их буруу юм хийж байна. Дэлхий нийтдээ газар шороо руу гаа авах, ухах, үйлдвэрлэх, хэрэглэх мэтээр хандаж байна. Манай орны хувьд олон мянган жил билэгийн соёлыг эрхэмлэж ирсэн учираас 90-ээд оныг хүртэл байгалиа онгон ариунаар хадгалсан шүү дээ. Тэгээд ардчиллын дараа хэрэгжсэн буруу бодлогын улмаас л өнөөгийн байдалд хүрээд байна.Энэ зүйл дээр бөө нарын хувьд тэнгэр дуудаад, уул усны эздээ дуудаад залбираад юм хийж байгаа хүмүүс их бий. Гэхдээ төрийн зөвшөөрөл доор хүчээр хүмүүсийн хийж байгаа ажиллагааг таслан зогсоох боломжгүй байдаг.
Ямарваа шашны урсгалууд ирээдүйг харсан зөгнөлүүд байдаг. Бөө мөргөлийнхний хувьд улс орныг хэрхэн зөгнөсөн бэ хэдийнээс цэгцрэх бол?
Асууж байгаа санааг чинь шууд ойлгож байна. Би 2009 онд Дархадын Балжир удганд очоод онгод дуудаад та хэлээд өгөөч “Бидний хувь заяа хаа байна? Бид сэргэлт хэдийд авах вэ, мөд авах нь уу” гэж асуухад тэр удган “2012 оноос Монголын төр цэвэршиж эхэлнэ. Намайг “чи амьд явах хэрэгтэй. Үзэх хэрэгтэй. Биеийнхээ эрүүл мэндийг сайн бодож яваад үүнийг хараарай” гэсэн.Үнэхээр одоо цэвэршиж байна. Цэвэршилт бол өнгөрдөг жилээс эхэлсэн. Хулгайч нар луйварчдыг бол асар их илчилж байна. Дахиад ч олон мянгаараа илчлэгдэнэ. Хэрвээ л Ардчилсан намын Засгийн газар л луйварчдыг дарахгүй бол өдий төдий идээчин уугаачид гарч ирнэ. Бүгд нам байгуулчихсан ард түмнийг хуурч мэхэлж байгаад сонгуульд мөнгөөрөө ороод ялчихсан луйварчид дүүрэн бий. Ядуурал зовлонт энэ амьдралыг тэд л өдөөсөн. Тэднээс хариуг нь авах хэрэгтэй.
Сүүлийн асуултыг танд үлдээе. Та Монголынхоо ард түмэнд хандаж юу гэж хэлмээр байна.
Манай үндэсний агуу их соёл маань дэлгэрч байж, энэ улс оршин тогтноно шүү дээ. Энэ эрлийз хурлийзууд төрийн эрхэнд гарчихаад Монгол улсыг баллаж байна ш дээ. “Эрлийзийн элгийг “элгэн” чулуу эмтлэхгүй” гэсэн айхтар үг байдаг юм. Тэдэнд Эх Орон утга учиртай биш үнэтэй ч биш хоёр талын мах цусны гаралтай хүн хэзээ ч эх орон гэж бодоггүй. Бүгд л хувийн амьдралынхаа төлөө баяжихаар зүтгэдэг. Агуу их үндэстэн, агуу их төрийг байгуулсан, агуу их соёлыг бүтээсэн агуу их ард түмний үр сад бид сэрэх хэрэгтэй, сэргэх хэрэгтэй.Бид хэтэрхий их залхуу, хэнэггүй Эх орон гэж аман дээрээ ярих дуртай ч Эх орныхоо төлөө юу ч хийхгүй байна. Үндэсний эрх ашгийнхаа төлөө үндэснийхээ эв нэгдлийн төлөө нэг тугийн доор босох цаг ирсэн. Орой бүр айлын хойморт УИХ-ын танхим доторх хэрүүл гардаг. Хэн нь хэнийхээ төлөө зүтгээд байгаа нь ойлгогдохгүй хэрүүл гарч байгаа нь Монголчуудыг үзэл санааны хувьд, сэтгэл санааны бутралд оруулж байна. Манай үндэсний эв нэгдэлийг тэд л бутаргаж задалж байна. Үүнд автах ёсгүй. Монголын шилдэг хөвгүүд Монгол төрийн толгойд гарч ирэх цаг удахгүй ээ.

Бусад мэдээ

Mar 12, 2024 90

МОНГОЛЫН ТҮҮХ

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/