Уншиж байна...

Монгол хүний зүрх сэтгэл сүсэг бишрэлд гүн шингэсэн газар билээ. 1818 оноос албан ёсоор тахилга үйлддэг болсон.
Бурхан халдун уул нь ар өврөөрөө битүү модоор хучигдсан, зөвхөн ойр хавьдаа сийрэг модтой, тайгын тачир ургамалтай уул юм. Бурхан халдун ууланд дээд дунд доод хэмээх гурван овоо байдаг. Доод овоо нь уулын бэлд, дунд овоо нь уулын дунд хавьцаа байдаг. Уулын орой нь цэлийсэн том талбайтай.
Талбайн дунд бараг хүний гараар хийсэн гэмээр хөмөрсөн тэвш мэт тавцан байдаг. Арван давхар барилгаас ч өндөр энэ уулан дээрх шовгор нь дээд овоо юм. Бэлд байх бага овооноос дунд овоо хүртэл гайгүй сайн мориор хоёр цаг орчим зүтгүүлж хүрдэг.

Дунд овооны тэнд метр орчмын голчтой том хүрэл тогоо бий. Уулын орой дахь их овооны тэндээс доош явахад энгэр талын зуувандуу хавцалд тунгалаг сайхан нуур бий. ШУА-ийн газар зүйн хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажилтан Базаргүр нэгэн шинэ санаа дэвшүүлсэн бөгөөд тэрбээр “Тэмүжин Бүрги эрэг гэдэг газар нутаглаж байхад тайчууд дайлан ирж Тэмүжин Бүрги эргээс 24 километрт орших Мөнхжаргалан уулын зүг өдөртөө зугтаасан.
Энэ ууланд тэр олон жил амьдарсан. Тийм учраас энэ уул бол жинхэнэ төрийн тахилгатай Бурхан Халдун уул байх ёстой” үзэж байна. Түүхийн урт замын эхэнд Хан хэнтий уулыг нийтэд нь Бурхан халдун гэж нэрлэж байжээ. Мөн Хэнтийн нуруунд Бурхан халдун гэсэн 13 нэр байдаг ажээ.
Үүн дотроос хамгийн өндөр оргил нь Бурхан халдун нэртэйгээ үлдсэн гэнэ. Гэвч энэ бол төрийн тахилгад уул биш. Харин Чингис хаан дайлаар мордохдоо Мөнхжаргаланг тахиж аргаддаг байсан гэж мэдэгдэж байна. 1992 онд 12,000 ам километр талбайг нь Хан Хэнтийн тусгай хамгаалалттай бүс хэмээн тогтоож, улсын хамгаалалтанд авчээ.

Оросын хаант улсын нутаг рүү нүүсэн бүлэг монголчуудад анхаарлаа хандуулая. Халимагийн түүхийн тухай ном зохиолыг Г. С. Лыткина, А. М. Позднеева, Н. Н. Пальмова, Г. О. Авляева, У. Д. Душана, А. Г. Митирова, В. П. Санчирова, С. К. Хойта, У. Э. Эрдниева нар хятад, монгол, оросын түүхийн эх сурвалжид үндэслэн бичсэн байна. Монгол судлалын шинжлэх ухаанд халимагын түүх, хэл, соёл, ахуйг судалдаг халимаг судлалын салбар бий.

Өндөр уулын мөнх цас, мөсөн гол, ян сарьдаг, уулын нуга, хээрийн экосистемийн онцлогийг төлөөлсөн үзэсгэлэнт байгальтай, аргаль янгир, марал буга зэрэг хөхтөн хойлог, тас, ёл зэрэг жигүүртний байршил нутаг бөгөөд уулын спорт, байгалийн аялал жуулчлал хөгжүүлэхэд нэн тохиромжтой нутаг тул 1996 онд УИХ-ын 43 дугаар тогтоолоор улсын тусгай хамгаалалтанд авсан.

Таныг ярилцлагынхаа зочноор уръя гэж олон жил бодож яв¬лаа. Уулзах цаг олгосонд баяр¬лалаа. Асуух юм их байна. Цэцийн ажлаа¬саа яагаад чөлөө¬лөгдсөн бэ. Цэц¬дээ байгаач гэдэг хүсэлт тавьсан гэсэн. Өөрөө татгалзсаар байгаад гарсан гэж дуулсан юм байна ?
-Үгүй ээ, яахав дээ. Би чинь Цэцэд 14 жил шахам ажиллалаа шүү дээ. Нас ч 65 хүрлээ. Цэцэд байх сай¬хан л даа. Намчирхахгүй, асуудлыг хууль зүйн дагуу шийддэг. Тэнд ямар ч намын зүтгэлтэн байсан хүн орж ирээд л шууд түдгэлздэг. Тэр мөчөө¬сөө хойш хуульдаа л захирагддаг.

2020-06-16 11:08:26

Монгол Улсын харьяат иргэдийн үндэс, угсааны талаарх мэдээллийг өмнөх тооллогод 29 бүлгээр цуглуулж байсныг Хүн ам, орон сууцны 2020 оны улсын тооллогоор 31 болгож өргөжүүлсэн.
Тооллогын үр дүнгийн танилцуулгад бүлэгт 100-аас цөөн хүн амтай бүлгийг “Бусад” гэж нэгтгэсэн болно.
Хүн ам, орон сууцны 2020 оны тооллогоор Монгол Улсын харьяат суурин хүн амын 83.8 хувийг халхууд эзэлж, өмнөх тооллогоос 1.4 пунктээр өсжээ.
Казахуудын нийт хүн амд эзлэх хувийн жин 3.8 хувь байгаа нь халхуудын дараа орж байна.
Харин Дөрвөд, Баяд, Буриад угсаатнууд 2010 оноос буурсан байна гэж Үндэсний статистикийн хорооноос мэдээллээ.

 

“Түүхээ мэдэхгүй хүн ойд төрсөн сармагчин лугаа адил” хэмээн эртний мэргэд элэглэн хэлсэн буй. Хүмүүс энэ сургаалыг буруугаар ойлгож “ойд төөрсөн” гэж бичээд байдаг. Угтаа бол тийм биш юм. Сармагчин ойд төөрөхгүй, адгуус амьтан уугуул орчиндоо төөрнө гэж үгүй. Байгаль дэлхийдээ байгаа адгуус амьтан бол тэр хэвээрээ, харин нийгэмжсэн хүн гэгч тэднээс өөр байх ёстой гэсэн санаа энэ сургаалд буй. Хүн бас л байгалийн амьтан боловч хүний нийгэмд амьдардаг учраас нийгэмжиж, боловсорч, хүмүүжих ёстой гэсэн санаа. Тэгж боловсорч, хүмүүжихүйн нэг чиглэл бол эх түүх, уг угсаагаа сайтар мэддэг байх явдал мөн. Энэ үйлсэд музей чухаг ач тустай байдаг ажээ.

Чингис хааны ертөнцийг үзэх үзлээс та бүхэнтэй хуваалцаж ярья. Яагаад гэвэл өнөөгийн бидний ертөнцийг үзэх
үзлийн эхлэл нь чухам түүнд байгаа юм аа. Эзэн богд Чингис хаан маань ямар үзэл бодолтой, юу сэтгэж, юу бүтээсэн хүн юм бэ? Та бүхэн Чингисийг ямар үзэл бодолтой хүн байсан гэж боддог вэ? Тэгэхээр Чингисийг хөдсөн дээл өмссөн, сэлэм далайсан, морь унасан зэрлэг бүдүүлэг овгийн баатар гэж гадаадынхан төсөөлөн бичиж, дотоодынхон нь ч энэ төсөөллийг нь хуваалцаж иржээ.

Түүхч, зохиолч Б.Номинчимэд: “Омог босоо ХАВТ ХАСАР” өгүүллийн хэсгээс...
...Их хаан ахынхаа алдар цууны цуурайн дор дарагдан буйгаас биш Хавт Хасар бол Монголын эзэнт их гүрнийг бүтээн босгоход яндашгүй их гавьяа байгуулсан Монгол төрийн түүхэн том зүтгэлтэн.
Өнөө Хавт Хасарын удам нь дээдэстээ зориулан гурван ч том тахилга үйлдэх бөгөөд манай түүхийн ямар ч ихэс хаадад тийм гурвалсан тахилга үгүй аж.
Хасарын үр хойчсийн үүх түүх ч мөн арвин баялаг, намтар дүүрэн агаад тэд үе үеийн монгол туургатны түүхэнд үнэлж баршгүй их үүрэг үүрч, ул мөрөө үлдээсэн билээ. Тухайлбал, Их Юань улсын Их вангийн удам залгамжийг эхлүүлсэн Бабушын түүх нэн сонирхолтой. Тэр Хавт Хасарын дөрөвдүгээр үеийн ач байжээ. Мөн Дэлбэг хааныг зүй бусаар тэнгэр болоход Их хаан орыг арав гаруй жил залгасан Адай хаан буюу Асагалдай нь Хасарын наймдугаар үеийн ач болно. Тулааны талбарт баатар, түмний хэрэгт төрийн түшээ, хайр дурлал, сэтгэл зүрхний ертөнцөд жинхэнэ нөмөр нөөлөгтэй эр хүн болох Өнөболд вангийн түүх бол тэр аяараа хайр, харуусал, тэмцлийн дууль. Тэр бол Хасарын арванхоёрдугаар үеийн ач Хорчины баатар Шүүстэйн хүү билээ.

Бусад мэдээ

Mar 12, 2024 90

МОНГОЛЫН ТҮҮХ

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/