Уншиж байна...

 

Хүн муу санаагаа үгээр илэрхийлснийг хараал гэнэ. Хараал гэдэг бол өөрий¬гөө хамгаалах арга билэг

маягаар үүсч өөртөө дайсагнасан бүхний эсрэг чиглэсэн хэрэглүүр болсоор иржээ. Тэр нь гүнзгийрсээр сүүл сүүлдээ өөрийгөө хамгаалах шаардлагагүй үед ч өрөөл бусдыг хөнөөх чиглэл¬тэй болон туйлширсан гэж болно. “Бөөгийн хараал” гэж бараг биеэ даасан төрөл зүйл бөөгийн шүтлэгт үлджээ. Харын бөө, шажны хараал, жатгын төрөл зүйл гэж байсан бөгөөд гол төлөв хараалч бөө, удган, гүртэн, чойжин, зодоч, лүйжингүүдийн хувийн нууц тул олон түмэнд төдий л их дэлгэрээгүй байна. Монголчууд хараал үгнээс цэрвэж, бас хараахаас ч цээрлэж, ёс суртахууны хувьд түүнээс аажмаар татгалзаж байгаа учраас бараг мөхөж байгаа төрөл гэж хэлж болно. Тэр цагаас эхлэн хараал харгис бурангуй шинжтэй болж, аажмаар жигшигдэн гээгдэх ёр буужээ.

Хүн анхандаа нүдээрээ хараадаг байж. Хүний уураг тархинд боловсорсон сөрөг эрчим хүч духан тушаах боргоцой маягийн булчирхайд хуримтлагдан төв¬лөрч улмаар гадагш гарахдаа нүдээр дамждаг. Манай тооллоос өмнөх дөрөвдүгээр зуунд түүхч Платон хүний харц дотроос гадагшлахдаа гаднаас нүднээ нэвтрэх гэрэлтэй нэгдэн улмаар нүдний гал үүсгэдэг тухай бичиж байв. Харц бол уураг тархинаас илгээж буй маш нарийхан био¬цацраг дамжуулагч юм. Тэрхүү нарийн эрчим хүч буюу цацрагийн давтамж нь 10 герцээс дээш гэж эрдэмтэд үзжээ. Хүний нүдний торон саваанууд био цацраг ялгаруулах чадалтай ажээ. Харцанд ийнхүү далд хүч агуулагдсан болохоор тэр нь илүүтэй байсан үед хүнд өөрийгөө хамгаалах дараа нь өрөөл бусдыг хөнөөх зэвсэг маягаар ашиглагдаж явсан цаг бий бололтой.

Хүн хэлд орсоноосоо хойш хэл амаараа хараадаг болжээ. Манай тооллоос өмнөх нэгэн мянган жилийн тэртээ Евро-Азийн чилгэр уудам хязгаарт ерөөлийн сайхан үгтэй хамт хараалын хахир үгс ч хаа сайгүй цуурайтаж байсны гэрч цөөнгүй үлджээ. Хүн биеэсээ цагаан эрчим хүчээ гадагшлуулбаас ерөөл, хар эрчим хүчээ гадагшлуулбаас хараал болон хувирдагийг даган хар, цагаан бөө төрөн гарч бөө мөргөлийн шүтлэг олон зууны турш энэ л хоёр мөрийг хөөн явжээ. Монгол бөөгийн дуудлага нь гараараа өвчин, зовлон, өстөн дайсан, хар санаа, хайр сэтгэл, байгалийн аюул, эд баялаг, эрх мэдлийн хэрэгцээг хангахад чиглэсэн арга¬дах, залбирах, айл¬гах сүрдүүлэх утгыг агуулсан зан үйлийн илрэл байжээ.

Хараал хэдийгээр бэлгэдлийн шинжтэй сэтгэл зүйн үзэгдэл боловч хүний уураг тархи хяз¬гааргүй боломж¬той, нээгдээгүй олон нууцтай маш хүчирхэг эрчим хүч үүсгэгч гэдгийг мартаж болохгүй. Хоёр хараалч бие биеэ хараагаад нэг бол хоёулаа үхдэг нэг бол хэн нэгнээ дийлэхгүйд хүрдэг ч удаа байдаг нь хүч тэнцүүгийн шинж бас хоосон чанарын нэг тал ч гэмээр.

Ерөөл хэлэхэд хариу үг байдгийн нэгэн адил хараал хэлэхэд ч мөн тохирсон хариу үг Монголчууд хэрэглэдэг байж. “Хараал чинь ерөөл болтугай” гэж эргүүлэн тавих утгаар хараагчид хариу барьдаг байж.

Ерөөлийн үзүүрт тос

Хараалын үзүүрт цус гэж үг байдаг нь хараал муугаар төгсдөг, ер нь цустай ижилсгэхээр бурангуй юм гэдгийг илтгэсэн хэрэг. Ямарч тохиолдолд хараал гэдэг хоцрогдож, хаягдаж явуургүй болж буй үйл юм.

Хараал муугийн ёр

Хорвоо хоёр туультай. Хар нь цайж болно. Цагаан нь харлаж болно . Уурласан хүн хараал тавина, баярласан хүн ерөөл барина. Ийнхүү хүн төрөлхтөний сэтгэлийн хоёр утас буй болжээ. Уншигч та хараал гэж ямар ч шинжлэх ухаанаар батлаа¬гүй ч далд ухамсартаа их бага ямар нэг хэмжээ¬гээр хүлээн зөвшөөр¬сөн зүйлийн тухай сон¬сож байсан буй заа. Хүмүүний амьдралд юу эс тохиож, ямар хүмүүстэй учрахыг хэн эс мэд-лээ. Бидний үйлдэл, шийдвэр бас л хэн нэгэнд таалагдаагүйгээс болоод бие биеэ янз бүрээр харааж ерөөсөн тохиолд¬луудын талаар олон жишээ сонсож байгаа бизээ. Хэн нэгэн хүнд хараалын тарни туссан бол өвчин эмгэгт баригдах, ажил төрөл нь бүтэхгүй болж, хамаг бүхнээсээ хагацаж салж эхэлдэг байна. Нэгэнт хараалын тухай цухас ч болов мэдээлсэн тул хараалын хариулгын талаар дурдая. “Хорыг хороор гэдэг” зарчим хараалыг хараалаар хариулахад нэгэн адил үйлчилж байжээ. Гэхдээ үүний нилээд боловсронгуй хувилбар нь “хараал чинь ерөөл болтугай гэж хэлдэг байна. Монголд шарын шажин дэлгэрсэн цагаас хойш хараал болоод түүний хариулга нь тусгай уншлагын хэлбэрээр бие даасан төрөл зүйл маягтай тархсан ажээ. 17-р зууны эхээр барлагдсан Сундуй гэдэг их хөлгөн сударт “Цагаан шүхэртийн хараал урвуулагч оршив” гэх зэргээр хараал егүүтгэлийн болон түүнийг хариулах ном цөөнгүй оржээ. Хэл ам, ад зэтгэр, газар усны хорлолоос хамгаалах, түүний гэмийг арилгах чиглэлтэй бүхэл бүтэн ном сургааль, хараалыг төрөл зүйл бий болсон байна. Ийм тохиолдолд хариулга саармагжуу¬лаллын уншлага гэвэл “Сэдэдийн буу”, ”Миегомбын буу”, “Дамдинясангийн хорол”, “Хамчунагва” гэх мэт судар тар¬нийн номыг тусгай зан үйлтэй хослуулан уншдаг болсон ажээ. Мөн хүмүүс сахиус зүүх юмуу, зарааны өргөс, хондны шороо, цагаан тэмээний ноос зэргийг авч явдаг байна.

Хараалчийн махан хэл хар буюу хар цоохор байдаг гэж монголчууд үздэг. Түвдүүд бол хэлээ гарган хоёр эрхий хуруугаа гозойлгон мэндэлдэг байв. Үүгээрээ хараал тээж, гартаа зэвсэг бариагүй гэсэн утгатай ажээ. Хараалч хүний хэл хар өнгөтэй байдаг гэж физилогийн талаар шинжлэх ухаан нотолсон юм үгүй ч хүмүүсийн ахуй ухам¬сарт ийм ойлголт нэгэнт буй болжээ. Олон жилийн ажиглалтаас ийм дүгнэлт хийсэн байж болох ч гарцаагүй үнэн гэх баталгаа өнөө хэр байхгүй юм.

Хүн байгалийн бүтээгдэхүүн, амьд байгалийн эд эс, өөр хоорондоо уялдан найрсан нарийн тогтолцооны хэлхээнд багтдагийн хувьд маш олон төрлийн үелз¬лээр долгио, луг¬шилт, хэт нам, хэт өндөр авиа, гэрэл чичирхийллийн давалгаан дунд амьдрах чадалтайгаа байгалийн шалгарлаар харуулжээ. Тэр хувь заяандаа хүн өөрөө эзэн юм.

Бусад мэдээ

Feb 14, 2024 547

МЭНДЧИЛГЭЭ

Jan 22, 2024 211

ШИНТОО.

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/