Уншиж байна...

Монгол туургатны эрхэмлэн хүндэлж явах хүний нэг Монгуш Борахович Кенин-Лопсан 1925 оны дөрөвдүгээр сарын 10-нд Бүгд Найрамдах Тува Ард Улсын Зүүн-Хэмчик хошууны Хондэргэй тосгоны Чаш-Тал хотод туульч айлын зургаа дахь хүүхэд болон мэндэлжээ.


Зөвлөлт ба Оросын зохиол зохиолч, яруу найрагч, орчуулагч, угсаатны судлаач, угсаатны зүйч, түүхийн ухааны доктор. Бүгд Найрамдах Тува Улсын Ардын уран зохиолч, Тува АССР-ын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, РСФСР-ын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, Бүгд Найрамдах Тува Улсын шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн, Нью-Йоркийн Шинжлэх ухааны академийн жинхэнэ гишүүн, уламжлалт соёлыг судлаач, сурталчлагч. Тувагийн Бүгд найрамдах бөөгийн ерөнхийлөгч, "Бөөгийн амьд эрдэнэ" олон улсын цолтон.
Улааны улсын 2-р сургуулийн анхны төгсөгчдийн нэг, Ленинградын Улсын Их Сургуулийн Дорно дахины факультетийг төгссөн (1952), ЗХУ-ын ШУА-ийн Ленинградын Угсаатны зүйн хүрээлэнд докторын зэрэг хамгаалсан. Бөөгийн ардын аман зохиолд тулгуурлан тувагийн бөө мөргөлийн угсаатны зүйн судалгаа" (Санкт-Петербург, Хүн судлал, угсаатны зүйн музейд).
Оросын Шинжлэх Ухааны Академийн Их Петр. Кызылийн сурган хүмүүжүүлэх коллежид тува хэл, уран зохиолын багш, Тувагийн ном хэвлэлийн газарт редактор, 1964 оноос Бүгд найрамдах орон судлалын музейд эрдэм шинжилгээний тэргүүлэх ажилтнаар ажилласан. М.Б.Кенин-Лопсан хүүхэд байхдаа бичиж эхэлсэн. Анх арван гурван настай байхдаа орон нутгийн сонинд хэвлэгдсэн. 1947 онд түүний "Тувагийн баяр баясгалан" шүлэг нь орон нутгийн залуучуудын сонины нэгэнд хэвлэгджээ. Түүний анхны шүлэг "Гитлерийг үзэн ядалт" 1943 онд "Байлдааны хашгираан" шүлгийн түүвэрт хэвлэгдэж байсан бол анхны ном болох "Том зам" шүлгийн түүвэр 1956 онд "Их голын оргилууд" анхны роман хэвлэгджээ.
1965 онд. Түүний "Тува бөө мөргөлийн зан үйл ба ардын аман зохиол" нэг сэдэвт зохиол нь 19-р зууны төгсгөл, 20-р зууны эхэн үе нь Новосибирск хотод ЗХУ-ын ШУА-ийн Сибирийн салбарын Түүх, филологи, философийн хүрээлэнгийн дэргэд хэвлэгдсэн нь угсаатны зүйн асар их ач холбогдолтой болсон.
Түүний нийтлэл, тоймууд тогтмол хэвлэлд нийтлэгддэг. Тэрээр олон тооны утга зохиол, шүүмжлэлийн бүтээлийн зохиогч юм. Тувагийн бөө мөргөлийг хөгжүүлэхэд асар их хувь нэмэр оруулсан. Түүний удирдлаган дор Бөө мөргөл судлалын шинжлэх ухааны төвийг (1993) байгуулжээ. Тэрээр олон улсын бөө мөргөлийн талаар тогтмол хурал зохион байгуулдаг байв. М.Б.Кенин-Лопсан шүлэг, баллада, түүхэн романы цуглуулга гээд тавь шахам ном бичжээ. Д.Байрон, Г.Гейне, А.Пушкин, М.Лермонтов, Н.Некрасов, Т.Шевченко, Н.Хикмет, Л.Украинка, В.В.Оросын болон гадаадын зохиолч, яруу найрагчдын яруу найргийн алдартай бүтээлүүдийг орос хэлнээс тува хэл рүү орчуулсан. Маяковский, А.Твардовский, С.Щипачев, А.Прокопьев, Н.Тихонов, Д.Фурманов болон бусад Тувагийн уран зохиолын сонгодог зохиолч, жинхэнэ домог. 1995 оноос хойш М.Б. Кенин-Лопсан олон улсын шинжлэх ухааны тавцанд гарч ирэв. Тэрээр урилгаар Европын олон оронд Австри, Швейцарь (1996), АНУ (1998), Герман (2000), Итали (2001) зэрэг орнуудад лекц, илтгэл тавьсан. Олон улсын үзэсгэлэн, вернисацид “Азийн төвийн бөө нар. Тувачуудын домогт өв". 1968 оноос ЗХУ-ын Зохиолчдын эвлэлийн гишүүн. 2000 оны 3-р сард болсон уралдааны үеэр М.Б.Кенин-Лопсан "XX зууны хүн"-ээр тодорч, "XX зууны шилдэг хүмүүс" номын баатар болжээ.
Монгол туургатан дотроос анх удаа Бөө мөргөлийг Тувагийн төрийн шашин болгох зорилтыг хэрэгжүүлж чадсан нийгмийн нэртэй зүтгэлтэн байлаа. Тэрээр хүнд өвчтэй байсан ч дэд ерөнхийлөгчөөр дамжуулан МБНЭ-ийн төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзаж, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан билээ. Тэрээр МБНЭ-ийн байгуулагдсаны 3-н жилийн ойд тувагийн бөөгийн төлөөлөгчидөө оролцуулж, “баярын бичиг” ирүүлж, төлөөлөгчдийг нь Монгол Улсын Их хурлын дэд дарга хүндэтгэн хүлээн авч уулзаж байсан юм.
Түүний мөнхөд үлдээсэн гавьяа бол Монгол туургатануудын дотор анх удаа Тува улсад Бөө мөргөлийг төрийн шашин болохыг тунхаглан баталгаажуулсанд оршино.

 

Бусад мэдээ

Feb 14, 2024 526

МЭНДЧИЛГЭЭ

Jan 22, 2024 211

ШИНТОО.

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?
http://www.zoofirma.ru/