Шагдарын хүрэн гэхээр хонины хөгшин хээр шиг доожоогүй морь байлаа. Аймаг, сум, бүсийн олон том, жижиг наадмын айраг, түрүү авсан болохоор хүмүүс тэр хүрэн морийг хайрлана. Шагдарт ганцхан энэ хүрэн азарга байгаагүй, ондоо хурдан морьд ч байсан юм. Гэтэл дандаа наадмын айраг, түрүүг Шагдарын морьд авахад атаархаж, өмдөндөө шээсээ дусаах шахдаг хүмүүс цөөнгүй байжээ. Зарим нь айлын найран дээр ууж согтоод “Чи лав чөтгөртэй тохиролцож айраг, түрүү авах болзол хийсэн биз. Нэг өдөр тэр морьдынхоо золиосонд үхнэ дээ” хэмээн тавласан удаатай. Хамгийн сүүлд гэхэд Сумын начин Гангаа наадмаар аанай Шагдарын морьд түрүү, айрагны ихэнхийг нь авахад “Чиний цаг удахгүй төгсөнө. Чамайг эцсийн замд чинь явуулна” гэж занасан байна.
Шагдар бол угсаат тайж Тэгшийн хойч үр садын нэг бөгөөд эртнээс хурдан морьдтойгоороо алдаршсан удам сайтай айлын үр билээ. “Улаан” Тэгш хэмээх хамжлага цөөтэй хохь тайж дээр үед аж төрж байсан агаад “Цоохор” Гангаа начингийн элэнц, өвөө нар нь тэдний албатууд явсан гэлцдэг. Хүний араншин гэж хачин. Ардчилсан хувьсгал мандахад “Цоохор” Гангаа начин согтоод “Танай удам дандаа бидний дээр явдаг цаг дуусна аа” гэж заналхийлж байсан боловч Гангаа начны хүүхдүүдээс өөдлөн дэвжсэн нь үгүй. Шагдар уяачийн хүүхдүүд эхнээсээ сумын Засаг дарга болсон ба аавынхаа ятгалгаар Гангаагийн охиныг тамгын газрынхаа албанд авч байсан удаа бий. Тэглээ гээд “Цоохор” Гангаа баярлах биш бүр жөтөөрхөн хорссон нь сонин. Намрын дулаахан шөнө Шагдар уяач шөнө дунд “Морь харах”-аар босчээ.
Үнэн хэрэгтээ тэр зарим шөнө энэ шалтгаанаар босч гараад туслах малчнаар хүчээ өгдөг Баярсайханы эхнэр Уранчимэгийн өвөрт ордог байсан билээ. Баярсайхан бол номхон нь дэндсэн хэл муутай ноомой эр. Эхнэр нь бол амандаа хэл нь багтахаа больсон юм шиг амтай, хэлтэй “галзуу” хүүхэн. Тэр эмийн халуун өвөрт орохдоо Шагдар уяач даанч дуртай. Өвгөнийхөө мөрөн дээр гараад суусан Уранчимэг унтах цаг нь болохоор Шагдарын чихэнд шивнэж, гэрийнхээ гадаахь тэргэн дээр хононо. Тэдний явдлыг Шагдарын авгай, Уранчимэгийн нөхөр хоёр мэддэг, үгүй нь ойлгомжгүй. Мэдлээ ч хэн хэн нь амаа үдүүлсэн мэт дуугардаггүй улс. Гэтэл намрын тэр шөнө Гангаа начин, ноомой Баярсайхантай эвсэж хоёр хүүгээ дагуулан ирээд отож байжээ. Шагдарыг тэргэн дээр хэвтэж буй Уранчимэг рүү очсон тэр үест “Цоохор” Гангаа түүнийг боож унагаад мориндоо дүүрэн авч оджээ. Баярсайхан гэртээ хоцорчээ. Тэгсэн “Цоохор” Гангаа начин өвөлжөөндөө ухаан алдсан Шагдарыг аваачаад хүлж агтлаад тамлан зовоосон байна. Дахиад морь хэзээ ч уяхгүй гэсэн ам өчиг өгөхийг түүнээс шаарджээ. Шагдар зөвшөөрсөнгүй. Түүнд нь хилэгнэж, галзууртлаа уурласан “Цоохор” Гангаа хүзүү хоолойг нь шахаж, бачимдан орилсоор амийг нь хөнөөчихсөнөө сүүлд л мэдсэн байна. Шагдарын эхнэр босч явсан нөхрөө цаг хэрээтэй болоход буцаж ирээгүйд гомдолловч Баярсайхан, Уранчимэг хоёрыг хөөж чадах биш. Айлын эхнэртэй нөхцсөн өвгөндөө гомдож, өглөөтэй золгосон ч Шагдар алга тул сэтгэл зовж эрэлд гарчээ.
Гурав хоногийн дараа нөхрийнх нь цогцос гэрээсээ арваад километрийн цаана байх Бархөл нуурын хөвөөнөөс олдоход танигдахааргүй болсон байжээ. Тавин гурван настай Шагдар уяач өөрөөсөө хориод дүү хүүхэнтэй нөхцсөний хариу нь энэ болов гэж түүний авгай бодовч нэгэнт гучин хэдэн жил ханилсан авааль эрийнхээ үхэлд Уранчимэгийг сэрджээ. Гэтэл Уранчимэгийн нөхөр нь эхнэрээ хэрэгт орох нь гэж айхдаа “Цоохор” Гангааг хэлсэн тул хэргийн эзэн, хэнгэргийн дохиур тэрбээр долоон хоног гүрийгээд тэсэлгүй амь насанд нь хүрсэн гэдгээ мэдүүлжээ. Ингэж Шагдар уяач хүний гарт үрэгдсэн бол “Цоохор” Гангаа шоронд ясаа тавьсан байна. Харин Уранчимэг нөхрөө хаяад явжээ. Тэгсэн ноомой Баярсайхан солиорол өвчин тусч “Миний хажууд Шаагаа уяач ирж суучихаад босохгүй юм. Урнаа намайг хаяад явсныг хэлсэн боловч нэмэр алга. Авгайг маань надаас нэхэж шалгаагаад байна” гэж ярьж явдаг болжээ. Эмч үзээд түүнийг сэтгэл мэдрэлийн өвчин туссан тул хот руу явуулж Шар хадны эмнэлэгт хэвтүүлье гэсэн ч солиотой боловч хүн амьтанд гэмгүй түүнийг эмнэлэг явуулсангүй. Баярсайхан өдөр ч, шөнө ч унтахгүй өнөөх л юмаа ярьж явах. Тэгтэл нэгэн өглөө түүний цогцсыг үхрийн хашаан дотроос олсон бөгөөд хоолойг нь боож алсан байв. Гэвч хүнд алуулсан гэх ямар ч ул мөр олдсонгүй. Өөрийгөө гараараа боомилж хөнөөжээ гээд тэр хэргийг хаажээ.
Хэнд ч хэрэгцээгүй тэр амьтны үхэл бас хэнд ч сонин биш байсан тул тэгсэн биз ээ. Хачирхалтай нь, хагас жилийн дараа Баярсайхан үхсэн үхрийн хашаан дотроос хэн нэг хүний үглэж бувтнах чимээ сонсогдох болов. Балданцэрэн гэдэг сонин уншимтгай өвгөний ярьснаар бол яалтгүй Баярсайхан ганцаараа ярьдаг гэнэ. Тэгэхдээ “Шаагаа гуай, та миний эхнэртэй нөхцөхөө болиоч. Би гуйя. Тэгэхгүй бол би таныг алчихна. Эсвэл “Цоохор” Гангаа ална” гэсэн яриа дуулддаг гэнэ. Энэ ярианд хэн итгэх вэ. Гэтэл зуны нэгэн саруулхан шөнө Шагдар уяачийн бага охин Бурмаа үхрийн хашаан дотор Баярсайханыг “Цоохор” Гангаа багалзуурдан боомилж байхыг үзжээ. Айж сандарсан бүсгүй гэртээ гүйж ороод ээжийгээ сэрээжээ. Шагдар уяачийн эхнэр мөнөөх үхрийн хашаа руу гэтэж очоод бас үзсэн байна. Тэр байтугай үл үзэгдэх сүүтгэр дүрс сүүмгэнэн “Намайг бүрэлгэснийхээ хариуд та хоёр бие биеэ ална даа. Зовж үхнэ дээ” гэх нь яалтгүй Шагдар уяачийн дуу байжээ. Түүнээс хойш үхрийн хашаан дотроос хүн дуугарах нь сонстохоо болиод харин гурван хүний сүг дүрс л хоорондоо зууралдан, дээр дороо орж ноцолдох дүрс үзэгддэг болсон байна. Шагдар уяачийн эхнэр энэ муухай байдлыг арилгахын тулд лам залж ирсэн тэр орой гэнэт Уранчимэг тэднийд ирсэн аж. Гэхдээ тэр явсан ажээ. Гэтэл өглөө нь түүний цогцсыг мөнөөх хашаан дотроос олсон бөгөөд хамаг хувцсаа тайчиж шалдлаад үхсэн байх ба бүх бие нь хуу маажуулсан мэт зурагдаж шалбарсан байсан гэдэг. Тэр цагаас хойш тэдний сүг дүрс дахин үзэгдээгүй боловч Шагдар уяачийнхан болон бусад айл тэндээсээ нүүж ахин эргэж очоогүй гэдэг юм. Гэвч үзсэн хүний ярьснаар эзгүйрсэн тэр үхрийн хашаанаас хачин чимээ анир сонсогддог юм гэнэ лээ.
