Энэ уулын тухай уран домог бий. Эдгээр уулс нь үзэсгэлэнт гурван бүсгүй байжээ. Хангай нутгийн энэ гурав нас бие жигдэрч үзэсгэлэн гоо бүрдэх үед эцэг нь охидоо тэр хавийн хөгшин ноёдод өгөхөөр сүй тавив. Цэврүү шиг охид нь хоорондоо хэлэлцээд, уул уулсыг давж, ус мөрнийг гатлан хүлэг морины хурдаар өмнийн говийг зорьжээ. Тэд явсаар тэртээх говьд ирж, харцын бор гэрт амьдран суув.
Сайхан Гурвын бүсгүйн тухай ам дамжсан яриа говь нутгаар тархав. Хээрээр гэр, хэцээр дэр хийн амьдардаг Өлзийт, Цагаан, Цогт хэмээх гурван залуу тэдэнтэй учирдаг болж хуримлан суухаар болзоо товложээ.
Гэтэл өөдгүй нэгэн зарц нь эзэн ноёндоо ховлосноор баривчлан хар гэрт хориод, гав гинж зүүн байцаав.Хонины бэлчээрээс холдолгүй аргалчин болгосноор мөнөөх гурав тийнхүү хангайгаас ирсэн гурван охинтойгоо уулзаж чадахаа больж, алс зүүн зүгт Өлзийт овоо, Цагаан овоо, Цогт овоо нэртэй гурван хайрхан болон үлдэж, он жилүүдийн уртад гурван залуугаа хүлээсээр нөгөө гурван охин ч Гурван сайхан уул болон мөнхөрсөн гэдэг.
Тэгээд хэзээ нэгэн цагт хэлцээ болзоо ёсоор хонгор жаахан хөвгvvдийг заавал ирнэ хэмээн урин цагийн түрүүчээр ногоон торгон дээлээр гоёж, улирлын сэрүүн намраар цагаан эсгий тоорцог асааж газар тэнгэрийн савслагад гангалж суудаг болсон гэнэ.
Цул Цагаан
