МОНГОЛЫН ШАШИНЫ ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ,
Илтгэгч нь: Д.Жаргалсайхан. МБНЭ-ийг санаачлагch 2012.04.20 Шашины одоогийн байдал
2009 оны байдлаар Улаанбаатар хотод 350 гаруй сүм хийд үйл ажиллагаа явуулж байгаагаас Христийн шашны сүм 197 буюу 69.3 хувь, Буддын шашны сүм хийд 63, Бөө мөргөлийн газар долоо, Исламын гурван мечеть ажиллаж байна.
Хуулийн дагуу ямар нэг зөвшөөрөл авалгүйгээр Христийн 91, Исламын болон бөөгийн тус бүр нэг ажиллаж ямар нэг татвар огт төлөхгүй ажиллаж байна. Христийн шашны номлогчид зохих ангиллын визгүйгээр Монголд ирж шашны үйл ажилагаагаа явуулдаг ажээ.
Монголд одоо Христийн шашны католик, протестант, мормон, иёгово, мүүн, үнэн алдартан, баптист, евангели, лютеран, методист, просбитериан, пентикост /тавьтнууд/ зэрэг олон чиглэлийн урсгал нэвтрээд байна. Мөн бахай, ананд марго, ведийн урсгалууд болон бусад сектантын бүлгийн тоо 185 хүрээд байна.
Нийслэл хотод үйл ажиллагаагаа явуулж буй шашны сүм хийдүүдийг зохицуулах хуулийн төсөл ч алга, төрийн бодлого ч алга байна.
2004 онд МУИС-ийн Шашин судлалын тэнхим болон Монгол Улсын Үндэсний аюулгүй байдлын Зөвлөлөөс хамтран явуулсан социологийн асуулгын дүнгээс харахад судалгаанд хамрагдсан Улаанбаатар хотын бүх дүүрэг, 21 аймгийн 3373 хүнээс 74,9 хувь нь сүсэгтэн байсан бөгөөд шашин шүтэгсдийн 58,3 хувь нь Буддын шашин, 4,3 хувь нь Христос шашин шүтдэг гэжээ. Шашин шүтдэг гэж хариулагсдын шүтдэг шашныг нь тодруулахад дараахи байдалтай байна. Эндээс нийт шашин шүтэгсдийн 80-аас дээш хувь нь Буддын шашин шүтдэг ба арав хүрэхгүй хувь нь Христос шашин шүтдэг гэсэн нэгдсэн дүгнэлт хийж болохоор байна. Гэтэл 2007 оны байдлаар нийт аймаг сум, хот дүүрэгт үйл ажиллагаа явуулж байгаа шашны байгууллагын тоо бүртгэлээс харахад дээрхи дүгнэлтээс эсрэг байдал ажиглагдаж байгаа юм.
Зөвшөөрөл олгосон Буддын 59, Христосын 75, Бахайн 1, Бөө мөргөлийн 3, Исламын 1, нийт 139 шашны байгууллага үйл ажиллагаа явуулж байна гэсэн дүнгээр бол Христосын шашин нийт шашны байгууллагын 54 хувийг эзэлж Монголд давамгайлж байгаа мэт дүн харагдаж байна. Аймгуудаас Өмнөговь аймгийг жишээлэн үзэхэд, аймгийн төв дээр Буддын 1, Христосын 2, сумдад 1-2 ламтай дөрвөн Буддын сүм сүсэгтнүүдэд үйлчилдэг бөгөөд Христосын цугларлыг сар бүр тусгай графикаар хөдөө сум, айлуудаар явж тасралтгүй зохион байгуулдаг ажээ. Монголын бүх аймаг, хотын иргэдийн дунд явуулсан социологийн асуулгад тухайн газар оронд нь ямар шашны байгууллага байдаг вэ гэсэн асуултад 41,7 хувь нь Буддын сүм хийд, 15,8 хувь нь Христосын сүм хийд гэсэн хариулт өгсөн байгаагаас үндэслэн иргэдийн дунд Христосын сүм хийд байдаг талаархи мэдлэг Буддын сүм хийдийн талаархи мэдлэгээс нь бага юм, өөрөөр хэлбэл тэд Христосын сүм хийдээр бага үйлчлүүлдэг гэсэн дүгнэлт хийж болохоор байна. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд Христосын сүм хийд байгуулах үйл явц эрчимжсэн байгааг энд тооцох хэрэгтэй.
Ингэхлээр олон сүсэгтэнтэй шашин ба илүү идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг шашин гэсэн хоёр өөр үзүүлэлтээр шашны байдлыг тодорхойлж болмоор байгаа юм. Манай судалгаанд оролцогсдын нэлээд хувь нь христос шашны сурталчилгаа, сүм хийд, санваартнууд, зан үйл, номлол сургаалыг нь таалагддаг гэж хариулсан нь түүний сурталчилгааны тал дээрхи идэвхтэй үйл ажиллагааг тэмдэглэсэн болохоос үнэнхүү шүтэж биширдэг гэсэн хэрэг биш юм. Харин судалгаанд оролцогсдоос шашин ажил амьдралын орчинд нь нөлөөлж байгаа эсэх талаар асуухад 78 хувь нь Буддын шашныг нөлөөтэй гэсэн байхад, 25,6 хувь нь Христосын шашныг нөлөөтэй гэж хариулжээ. Мөн Буддын шашныг нөлөөгүй гэж үзсэн 5,8 хувь байхад, Христос шашин нөлөөгүй гэж үзсэн 28,5 хувь байна. Ийнхүү манайд Христос шашин бусад шашны байгууллагуудаасаа илүү идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг боловч сүсэгтнүүд Буддын шашныг өөрсдийн амьдралд илүү хэрэгтэй гэж үздэг байдал харагдаж байна.
Нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж байгаа шашны байгууллагын тухай Нийслэлийн ИТХ-ын Ажлын албаны ажилтаны танилцуулгад: “гадаадын шашны байгууллагууд ядуурал ихтэй гэрийн хороодод ил, далд олноор байгуулагдаж буяны үйл ажиллагааг явуулж байгаа тул иргэд олноор хамрагдаж хүссэн хүсээгүй тэр шашны итгэгч болж байна… Төр, сүм хийдийн харилцааны тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 1 дэх заалтад шүтэх эс шүтэх нь тухайн хүний итгэл үнэмшлийн хэрэг боловч ядуу, өрхийн орлоггүй иргэдэд гурил, будаа, хоол, хуучин хувцас өгөх зэргээр тэдний гачигдалаар дамжин шашин шүтлэгийн итгэл үнэмшлийг бий болгож байгаа нь өнөөдөр илт болсон байна. Ялангуяа бага насны хүүхдүүдийг гадаад хэл, компьютер, хөгжмийн болон бусад сургалтад хамруулан шашны ном номлож байгаа нь үнэн хэрэг дээрээ төр, сүм хийдийн харилцааны тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7 дахь заалтыг зөрчиж иргэдийн шүтэн бишрэх эрхийг далдуур худалдан авч байгаа явдал юм” гэжээ.
Хүн бүр өөрийн шүтлэг бишрэлдээ үнэнч байхын зэрэгцээ бусад шашны үзэл номнол, үйл ажиллагааг сонирхдог байна. Судалгаанд оролцогсдын өөр өөрсдийнх нь шүтдэг шашны зэрэгцээ бусад шашны тухай ямар бодолтой байгааг тодруулсан юм. Энд монголчууд бурханы шашныг хамгийн олон хүн буюу нийт оролцогчдын 54,6 хувь, ислам шашныг 10,2 хувь, 7,0 хувь нь христийг талархан хүлээн авдаг гэж хариулсан байв. Харин анхаарлаа хандуулахыг хүсдэггүй, эсвэл огт таалагддаггүй болон байж болшгүй мэт санагддаг гэсэн сонголт бүхий шашны тоонд христ, ислам, бөөгийн шашин гэсэн дараалалтайгаар хариулт өгсөн байна.
Монголын нийгэм,эдийн засгийн байдалын 2011 оны тоон үзүүлэлтээр 15 дээш насны хүн амын 64.1 хувь нь ямар нэг шашин шүтдэг, үүний 85.2 хувь нь будда, 4.9 хувь нь ислам, 3.5 хувь нь христ, 4.7 хувь нь бөө, үлдсэн 0.6 хувь нь бусад шашин шүтдэг гэжээ. 13
Эндээс үзэхэд 1994, 2003 оны албан ёсны судалгааны дүнтэй хамгийн сүүлийн шашины албан ёсны судалгааны тоон үзүүлэлттэй харьцуулж үзэхэд 20 жилийн турш бөөгийн шашиныг шүтэгсдийн тоо 1-2 хувьд тогтмол явж ирсэн бол сүүлийн таван жилийн дотор 2-3 хувиар огцом өссөн дүн харагдаж байна.
Манай улсын тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдалд ард түмний уламжлалт соёлыг хадгалах асуудал нэн чухал зорилт болдог. Учир нь манай улс бол хил залгаа хөрш улсууд болон дэлхийн хүчирхэг соёл иргэншил бүхий хөгжингүй улсуудтай харьцуулахад хүн ам цөөнтэй жижиг улс үндэстэнд тооцогдоно. Хүний эрхийн талаарх дэлхийн болон бүс нутгийн хэмжээний баримт бичгүүд нь хүнийг ялгаварлан гадуурхахыг хориглохын зэрэгцээ цөөнхийн бүлгийн зан заншил, соёлыг хамгаалах онцгой нөхцөлүүдийг заасан байдаг.
Хүн бүр бодож сэтгэх, шүтэн бишрэх эрхтэй бөгөөд өөрийн шашнаа шүтэх, үндэсний хэлээрээ ярих, соёлоо дээдлэх эрхтэй. Хувь хүний эрх нь эргээд тухайн жижиг үндэсний хэсгүүдийн өөрийн соёл, хэл, шашнаа хамгаалан авч үлдэж чадахаас шалтгаална хэмээн Хүний эрхийн Зөвлөмжид дурджээ. Эндээс Монгол Улсын иргэдийн хүний эрхийг хамгаалах асуудал дээр үндэсний соёлыг хамгаалах нь чухал болж тавигдаж байна.
Жижиг үндэсний өөрийн соёл, хэлээ хөгжүүлж, шашнаа шүтэх эрхийг хамгаалахын тулд тухайн улсаас үндэслэлтэй бөгөөд бодитой эерэг арга хэмжээ авах шаардлагатай байж болохыг Хүний эрхийн Зөвлөмжид тэмдэглэжээ. Хүний эрхийг хамгаалах нь жижиг үндэсний хэсгүүдийн соёл, шашин ба нийгмийн онцлогийг алдагдуулалгүй хөгжүүлэх, улмаар тухайн нийгмийн нийт бүтцийг баяжуулахад чиглэсэн юм гэж Зөвлөмжид заасан байна.
2.7 сая хүн амтай Монгол Улсад 30 гаруй шашны урсгал нэг дор оршин буй, үүнийг нь бид тэвчээд өнгөрч байгаа нь л жинхэнэ гайхамшиг аж. Манай хүн амын 20 хувь нь 29 төрлийн шашныг "хуваан" шүтэж байна. Энэ тоо баримтыг “Associated Press” сонинд “гайхамшиг” хэмээн нэрийдсэн байна билээ.
Олон шашныг хүндэтгэх нь улс орнуудтай эе эвтэй байхын үндэс болохоос бус олон шашныг нэгэн үндэстэн шүтэх нь мөхөхийн үндэс гэсэн нэгэн судлаачийн үзлийг14 энд дурдмаар байна.
-------------------------------------------
13 Өдрийн сонин. 2012.01.20 №4016
Үргэлжлэл бий