ФОТО
ВИДЕО(Нэг. Баян-Өлгий, Увс, Завхан, Ховд, Говь-Алтай таван аймагт)
МБНЭ-ийн Дээд цэцийн гишүүн, Монгол бөөгийн тэргүүн зайран В.Мөнхчулуун бол өөрийн хөдөлмөрийн үр шимээ монголын бүх сумдад үлдээж чадсан нэгэн болж чаджээ. Түүний ажилласан сумдын талаар товч мэдээлэл хүргэж байна.
В.Мөнхчулуун нь Баян-Өлгий аймагийн Өлгий хот, Баяннуур, Булган сумдаар 20×20ийн хүлэмж иж бүрэн усалгааний систем нийлүүлж сургалт угсралт хийсэн байна.
Ховд аймгийн Ховд хот, Манххайрхан, Зэрэг, Мянгат, Буянт, Булган, Үенч, Наранбулаг, зэрэг олон сумдаар солонгос хүлэмж, иж бүрэн усалгааний систем, сургалт угсралт зохион байгуулсан.
Увс аймгийн Ховд, Зүүнговь, Баруунтуруун, Хяргас, Түргэн сумдаар Том, жижиг хүлэмжүүд, сүүлийн үеийн трактор болон бусад техникүүдийг нийлүүлж, сургалт суурилуулалт хийсэн бално.
Завхан аймгийн Улиастай хот, Сонгино, Нөмрөг, Тосонцэнгэл сумдаар том жижиг хүлэмжүүд, усалгааний систем, тоног төхөөрөмжүүд нийлүүлж, сургалт угсралт зохион байгуулж ажиллалаа.
Говь-Алтай аймгийн Бигэр, Чандмань, Тайшир, Баянтоорой, Цогт, Тонхил, Бугат, Алтансоёмбо гээд олон сум, хүн ам ихтэй суурингуудад хүлэмж усалгааний систем угсарч, тоног төхөөрөмж, трактор, сэлбэгэ хэрэгсэл нийлүүлж, сургалт суурилуулалт хийсэн болно.
Ийнхүү Монгол орныхоо хөдөө орон нүтгаар 19 жил тасралтгүй ажиллаж иржээ. Ер нь хийж байгаа ажил маань байнга цаг агаараас хамаарч ажилийн маань бүтээмж явагддаг. Тийм болохоор ямарч газар орон нутагт ажилласан тэр уул хайрханий эзэн, савдагтай шаардлагатай тохиолдолт харицаж хуурдаж, явган бөөлж залбирал хийж салхи бороог түр зуур зогсоож ажилаа амжуулж явдаг. Тийм болохоор улаач болсондоо бахархаад ханашгүй итгэл дүүрэн онгод тэнгэрээ шүтэж дээд тэнгэртээ баярлаж явдаг даа
(Хоёр. Дундговь, Өмнөговь, Дорноговь,Өвөрхангай, Баянхонгор аймагт )
ДУНДГОВЬ аймагт. Дуу хуурийн өлгий болсон энэ аймагт мөн олон жил хэд хэдэн сумдаар ажилласан. Хүлэмж усалгаа тоног төхөөрөмж гээд олон техник угсарч сургалт явуулсан билээ.
ӨМНӨГОВЬ аймагт 2004 оноос эхлэн ихэнх сум бага хөдөө хотонд хүлэмж усалгаа мод тарилцсан. Ханбогд суманд усалгаа хүлэмж мод, Даланзадгад хотын хойд талаар мод иж бүрэн усалгаа, Цогт-Цэций суманд мод усалгаа гээд нийт 200 гаруй мянган мод, 700 гаран га талбайд ажиллаж энэ аймагт бүх сумдаар хамгийн анхний гэх бүх хүлэмж техник тоног төхөөрөмж иж бүрнээр угсарч хүлээлгэн өгсөн. 2023 зун очиж үзээгүй Сэврээ сумаар очих хүсэл маань биелэж бүх сумаар нь очсон билээ. Сайхан нутагдаа.
ДОРНОГОВЬ АЙМАГТ. Энэ аймаг их онцлогтой аймаг. 2008 онд анх очсон. Зургаан сумаар мод тарих ногоочидод ил талбайд ногоо тарих, багаж усалгааний систем хэрэглэх, хүлэмж ашиглахад тохиромжтой эсэхээр судалгаа хийж очсон. Сумийн ногоо тарих сонирхолтой хүмүүст тухайн үед аймагийн анхний орчин үеийн хүлэмж усалгааний системийг нийлүүлж сургат явуулж угсарч өгсөн. Түүнээс хойш олон жил очиж ажиллаж байна. 2023 оний хавар бүх суманд хүлэмж арга хэмжээний хүрээнд 350 хүлэмж нийлүүлж сургат угсралт хийсэн болно.
БАЯНХОНГОР АЙМАГТ. Энэ аймагт 2010 онд анхнийх нь хамгийн том хүлэмжийг бариж байгуулж билээ. Мөн хэд хэдэн сумдаар явж иж бүрэн хүлэмж усалгааг суурилуулсан түүхтэй. Хамгийн сүүлд 2022 оны зун Шинэжинст мөн түүнээс урагш уурхайд нөхөн сэргээлтийн модонд иж бүрэн усалгааний систем хүлэмжийн усалгааг байгуулж өгсөн. Энэ аймаг мөн үзэх харах зүйл ихтэй байгалийн баялаг ихтэй сайхан нутаг юм.
ӨВӨРХАНГАЙ АЙМАГТ. Элсэн тасархайн байгалиййн элсний нүүдлийг зогсоох МУШУА ийн геолоогийн хүрээлэн судалгааний газар энд бий. Мөн мод үржүүлгийн газар байрладаг. Энэ судалгааний газрийн үржүүлгийн хүлэмж тарицанд таарсан усалгааний иж бүрэн системийн угсарч хиййсэн. Мөн хэд хэдэн сумдаар хүлэмж иж бүрэн усалгааг суурилуулсан.
Молнголын өргөн уудам нутагт байгалиа хамгаалах чиглэлээр хийсэн ажил, энэ чиглэлээр нутгийн иргэдийг сургах ажил асар их үр дүнд хүрч байгаа билээ. Тэнгэр шүтлэгтэн нэг л хүний явсан мөр, бүтээлийг харахад бахархамаар байгаа юм.
(Гурав. Хөвсгөл, Булган, Орхон, Архангай,Дархан-Уул аймагт)
ХӨВСГӨЛ АЙМАГ. Хоймор сайхан нутаг минь билээ. Сүүлийн үед энэ аймаг хүлэмжийн хэрэглээг зөв хэрэгжүүлж ашиг шимийг нь мэдэрч олонтоо хүлэмж авч байна. Зөвхөн 2022 онд л энэ нутагруу 5 удаа очиж ажилласан. Ер нь Цагаан нуур сум, Рэнчинлхүмбэ, Улаан уул, тосон, тариат, цагаан үүр, эгүүр гэх мэт олон сумаар ажиллаж, бас залбирал хийж явсан. 3 жилийн тэртээ Цагаан үүр сумийн нутагт байх ДАЯН ДЭЭРХИЙН АГУЙД 8 сарийн эхээр очиж залбирсан. Уулийн эзэнтэй хөөрөлдөж юуны тухай хөөрөлдсөнөө нийтэд бас нийтлэл бичиж байсан. Байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн сайхан нутаг юм.
БУЛГАН АЙМАГ. Малчид тариаланчид ихтэй хөдөлмөрч, мөн эртний үүх түүхийн гайхалтай үзүүштэй нутаг билээ. Хар бухийн цайз, Цогт тайжийн цагаан хэрэм, мандухай цэцэн хатний оршоосон газар гээд их сайхан өргөн уудам газарт ихэнх сумдаар нь очиж ажиллаж, сайхан дурсамжтай нутаг билээ.
Мөн аялал жуулчилалийн үзмэр ихтэй хүн зон нь ч мөн сайхан хөдөлмөрч тууштай хүмүүс байдаг.
ОРХОН АЙМАГТ. ЭНЭ аймаг бол монгол орны байгалийн баялаг ихтэй үйлдвэрийн бүс юм. Олон жил ажиллаж, хамгийн сүүлд улаантолгой тариалангийн бүсэд хүлэмж усалгааний систем нийлүүлж угсарч ажиллуулсан. Ингэт толгой сангийн аж ахуй гэж байсан тэнд мөн ажиллаж билээ. Энэ нутагт бас үзээ харах байгалийн юмс ихтэй.
АРХАНГАЙ АЙМАГТ. Энэ аймагт 2004 оноос очиж төвшрүүлэх, цэнхэр, тамир гэх мэт олон сумдаар, Онгоний ам, шивэртийн амралт, өгий нуур гээд газар орон нутагт ажилласан. Ер бол хамгийн олон удаа очиж ажилласан аймагий эхний 4-т Архангай аймаг багтдаг.
ДАРХАН УУЛ АЙМАГТ. Шарийн гол, Хонгор сум, бага, ходоогүүр мөн олон жил ажиллаж хүлэмж усалгааний систем бусад тоног төхөөрөмж зэрэг бусад техникийг нийлүүлж ажилласан. Энэ аймаг хөгжилөөрөө улсдаа дээгүүр байранд жагсдаг, газар тарийлангийн томоохон бүс нутаг билээ.
(Дөрөв. Төв, Дорнод, Хэнтий, Говьсүмбэр, Сэлэнгэ аймагт)
ТӨВ АЙМАГ. Энэ аймаг газар нутаг томийн дээр хүн ам ихтэй учир газар тариалан, мод тарих, хүлэмжийн аж ахуй эрхэлдэг хүмүүс маш олон байдаг. Тооцоогоор энэ аймагт л 200 гаран хүлэмж мон тооний усалгааний систем угсарч сургалт хийсэн байдаг. Төв аймагийн ЛҮН сумийн нутгийн урдуур 2008 оноос хэрэгжсэн элсний нүүдлийг зогсоох хөтөлбөрийн хүрээнд 600 гаран га талбайд мод тарихад оролцож иж бүрэн усалгааний систем угсарч удирдан зохион байгуулж ажилласан.
ДОРНОД АЙМАГ. Аймагаас урагш халхгол сум орж, сумаас урагш 30 км явж яг халх голиййн эрэг дээр шахуу хүлэмжийн аж ахуй барьсан түүхтэй. Тэр үед Мэнэнгийн талд одоогийн газрийн тос олборлодог тонголзуур гарийн 10 хуруунд багтам цөөхөн байсан. Харин одоо тэр талаар нэг болж үржээд монгол газар шороо, байгалийн баялагийг маань хайр найргүй зөөж байна. Ерөөс би уул уурхай байгальд харш ажлыг хэзээд үзэн яддаг. Ялангуяа улаач хүн хэзээ ч байгаль дэлхийгээ ухаж буруугаар харицаж болохгүй. Өөр хэдэн сумаар ажиллаж хүлэмж усалгаа иж бүрнээр суурилуусан болно.
ХЭНТИЙ АЙМАГТ. Чингис хот, Биндэр, Жаргалтхаан, Цэнхэр, зэрэг хэд хэдэн суманд хүлэмж иж бүрэн усалгааний систем, багаж, тоног төхөөрөмжийг нийлүүлж ажилласан ба Хар зүрхний хөх нуурийн урд талаар хөрөнгөтөй хүмүүс хашаалсний улмаас нийтийн аялаж зугаалах хүмүүсийн эрх чөлөөг ноцтой хашин боогдуулсанийг үзээд бид эр нь умар шуналт нийгэмд амьдараад байгааг эндээс бэлхэнээ харж болно. Энэ нуур бол эртнээс бидний өвөг дээдэс ундаалж нутаглаж, хуралдай хийж байсан ариун сайхан газар билээ. Мөн Тэнгэрийн улаач нарийн заавал очиж бөөлөх тахилгат сайхан байгалийн үзэлгэлэнт газар юм.
ГОВЬ СҮМБЭР АЙМАГТ. Энэ аймагт үе үехэн очиж ажилласан. Газар тариалан төдийлөн сайн хөгжөөгүй монгол орний хамгийн жижигхэн газар нутагтай хүн ам цөөтөй бүс билээ. Энд хүлэмж, иж бүрэн усалгааний систем, техник тоног төхөөрөмж угсарч ажилласан.
СЭЛЭНГЭ АЙМАГ. Газар тариалангий хамгийн том бүс нутаг юм. Энэ утгаараа хамгийн их олон удаа очиж ажиллаж байгаа аймагийн 2 рт ордог. 2023 онд нийт 6 сум аймагийн төв гээд энэ зуны 3 сар гаран нь энэ нутагт ажиллалаа. Хамгийн олон хүлэмжийн аж ахуйг Зүүнбүрэн суманд бариж байгуулж монгол орний хамгийн олон хүлэмжийг 1 дор барьж өглөө. Мөн иж бүрэн усалгаа бусад тоног төхөөрөмжөөр хангалаа. Энэ намар 10 р сард Шаамар суманд 1400 гаран жимс гоёлийн мод шилмүүст модийг тарьж, иж бүрэн 30 шаран хүлэмжийг угсарч сум орон нутагт хүлээлгэж өглөө.
Өнөрболор гишүүний санаачилж хийлгэсэн төсөл дээр ажиллаа.
