ФОТО
ВИДЕО
Оройхон, бид ширүүн устай Шиврийн голын эхээд очиж оройн галын тахилга хийсэн билээ. Монгол бөөгийн дархан зайран Ц.Чулуунбаатар хуур манжигаар галаа өрдөж, тахилгын эрчимыг нэмэв. Монгол бөө мөргөлийг авч яваа улаач нарыг дэмждэг нутгийн зүтгэлтэн Хуягийг мөнх тэнгэрийн төлөө “Хүрэл шонхор” медалиар шагнаж, улам их амжилт гаргахыг хүсэн ерөөсөн юм.
МБНЭ-ийн Ерөнхийлөгч Д.Жаргалсайхан шүтлэгтэн олны өмнө хэлсэн үгийн товч агуулгыг танилцуулж байна.
1990 онд тэнгэр шүтлэгт бөө мөргөл хүн амын 1 хувь нь шүтдэг болж, ухралтын эцсийн цэгтээ тулж ирсэн байсан. Нийгэмд гарсан өөрчлөлт оюуны орон зайд томоохон өөрчлөлт авчирсан. Энэ үед Монголд том өөрчлөлт хийж, өөрийн орон зайгаа эзлэхээр дэлхийн шашины 36 урсгал ажиллаж эхэлсэн байдаг. Энэ цаг үетэй зэрэгцэн Монголд үндэсний шүтлэг болох Тэнгэр шүтлэгт бөө мөргөл дэлгэрэх болсон. Манайд үндэсний шүтлэг маань 2 чиглэлээр дэлгэрч эхэлснээс уламжлалт бөө мөргөл нь өөрийн мөн чанараа алдалгүй өнөөг хүртэл оршсоор байна. Харин орчин цагийн хэв агуулга бүхий бөө мөргөл нь маш эрчимтэй өрнөлөө. Нэг талдаа монголын тэнгэр шүтлэгийг өрнөн дэлгэрэхэд их үүрэг гүйцэтгэсэн сайн тал бий ч шинээр бий болгосон дэг журам гээд олон зүйлд цоо шинэ хандлагыг бий болгож байна. Тэд шүтэн бишрэгчидээ бараг бүгдийг нь бөө болгох аянд мордсон юм. Чанар хийх гэсэн олон мянган шүтэн бишрэгчид оролцсон бөөгийн зан үйл болж хэдэн зуу, мянган шавь нар бүхий их багш нар бий болсон юм. Зарим нь чанар хийх нэрээр архидан согтуурч хоорондоо зодолдож хүн амины хэрэг гаргасан тохиолдол бий. Ийм ёс зүйгүй үйлдэл гаргасан зарим төлөөлөл төрийн өндөрлөгийн энэ асуудал хариуцсан зөвлөхийг тойрон эргэлдэж нөлөөлөл үзүүлсээр байна. Угтаа бол ийм ёс зүйгүй асуудалд орооцолдсон иргэд монгол тэнгэр шүтлэгээс өөрсдөө сайн дураар зайлах ёстой билээ.
Монгол бөөгийн ёс заншилыг судалдаг нэр бүхий зарим эрдэмтэд олон улсын тавцанд цөөнгүй жил нэр барин сүжирч ирлээ. Тэд монгол бөөд эргээд нөлөөлөх талаар бараг ажил хийсэнгүй.
Олон мянган шавь нэртэй шүтэн бишрэгчдийн амьдралаар тоглосон он жилүүд ард хоцорч байна. Цаг хугацаа бүхний хэмжүүр, шалгуур билээ.
Монголын тэнгэр шүтлэгтэнүүдийн нэг хэсэг нэгдэж, Тэнгэр шүтлэгээ зөв голдиролоор хөгжүүлэх чиглэлээр МБНЭ-ийг байгуулсан билээ. МБНЭ нь үе, үеийн тэнгэр шүтлэгээ дээдэлж, уламжлалаа зөв авч явахын тулд их ажил хийлээ.
Эхлээд монгол тэнгэр шүтлэгээ цэгцэлэхийн тулд “Монгол бөөгийн ёс зүй” гарган ажилласан билээ. Үүнийг дагаж мөрдөх болсноор, түүнийг хүлээн зөвшөөрөх эсэх асуудлаас бөө мөргөл нь эргээд задрах үйл явц өрнөсөн. Зуунаар тооцогдох байгууллага бий болсон.
Энэ ороо бусгай үед олон түмэнд итгэл үнэмшилийг баталгаатай болгох зорилгоор цол хэргэм олгох болсон. Хэдий олон хүнд бэрхшээлтэй тулгарч байгаа боловч иргэд албажуулсан баримт бүхий улаачтай харьцах сонирхол их болсон. Олон хуурамч бөө нараас ялгах арга нь “албажуулсан” баримт юм. Энэ нь цаашдаа улам боловсронгүй болж цэгцлэгдэх нь зайлшгүй байх аа. Хүн ам төвлөрсөн хот суурийн газарт бөө нарын тоо хэдэн арван мянгад хүрсэн. Одоо үйл явц тооноос чанарт шилжих түүхэн үедээ явж байна. Олон хүн өөрсдийгөө бөө биш шүтлэгтэн юм гэдэгээ ойлгож эхэлж байна.
Өнөөдөр тэнгэр шүтлэгт энэхүү соёлын биет болон биет бус өвийг уламжлан авч яваа гол төв нутаг нь Хөвсгөл болж байна. Энэ бол түүхийн өмнө хүлээсэн асар том хариуцлага юм.
Монголын төрөөс анх удаа тэнгэрийн улаач нарыг хүлээн авч уулзсан билээ. Түүний дараа тэнгэр шүтлэгийн зан үйлээр төрийн тахилгыг хийх тухай хэлэлцсэн байдаг. Энэ бүхэндээ тэнгэр шүтлэгийн соёлыг авч яваа улаач нарыг оролцуулахгүй байгаа нь олон асуудалд эргэлзэхэд хүрч байгаа юм. Ингэснээрээ бид хожихгүй харин алдах болно. Монгол тэнгэр шүтлэгийн уламжлалд тэнгэр шүтлэгээ уламжлалт ёсоор авч яваа Та бүхнийг ад үзэх ёсгүй. Ийм зүйлийг та бүхэнд цаг үед нь төлөөллөөр дамжуулан мэдээлж байх болно.
Өнгөрсөн хугацаанд бид олон зүйл дээр аядуу байр суурь баримталж ирсэн. Одоо цаг үе биднийг зайлшгүй зарим зан үйл хийж, арга хэмжээ авахад тулгаж байна. Бид хариу “хөдлөх” ажиллах болно. Шударга ёс мөн тэнгэрт ноёрхож байдаг.
Хоймор болсон нутгийн ард иргэдтэй уулзаж явахад тэнгэр шүтлэгээ эрхэмлэн дээдэлсээр яваад талархаж байна. Хаана ч очсон өвөг дээдэс, онгон байгалиа эрхэмлэн шүтдэг ард түмний зан үйл, уламжлал, соёл оршсоор байгаа нь харагдаж байна. Та бүхнээс сурах зүйл их байна.
Мөнх хөх тэнгэр, эзэн Чингис хааны ариун сүнс ивээх болтугай.
Мөнх тэнгэрийн шүтлэг мандан бадраг.
