ФОТО
ВИДЕО
Монголчуудын худалдааны төв Эрээн хотоос Сайханы талын зорьж, хоёр машин хөдлөв. Эрээн хотын билэгдэл болсон динозавруудын хөшөөнөөс урагш тэгшхэн уудам тал үргэлжилнэ. Гуч орчим км яваад Эрээний нисэх онгоцны буудал авто замын зүүн талд харагдана.
Замын хоёр талаар салхин сэнсэн цахилгаан станцууд ажиллана. Энэ жил хаяагүй бороо хуртай, өвс ногоо дэлгэрч халиурсан намар болж байна. Зуу гаран км яваад Сайханы талд очлоо. Эргэн тойрон өтгөн модон дотор хот сайхан харагдана. Энэ хотын дэргэдүүр хорин найман жил явж өнгөрчээ. Тэгэхээр хотын өөрчлөлтийг төдий хугацаанд харж өнгөрсөн хэрэг билээ.
Эндээс зүүн тийш эргэж Сүнэдийн баруун хошууг зорив. Цаг гаран хугацаанд яваад зорьсон хошууны хотдоо ирэв. Оройн хоолоо идчихээд бид хошууны төв театрт тоглох “Будран чулууны домог” бүжигт дуулалт драмын дуурийн тоглолт үзэв. Энэ удаагийн аялалд МБНЭ-ийн Ерөнхийлөгч Д.Жаргалсайхан, Монгол бөөгийн их зайран П.Батжаргал, Монгол бөөгийн их удган Б.Бадамсүрэн, админ нар багтсан юм.
Нутгийн чулууны домгоос сэдэвлэн бичсэн энэ зохиол хайр дурлал, ухаан бодол, эв нэгдэл, хамтын хүчийг харуулсан монгол уламжлал, дуулал, бүжиглэлт бүхий жүжиг байлаа. Тайзны засалт энгийн, хямд, жүжигчдийн хамралт төдий олон бус цомхон гээд олон зүйл содон байсан. Жүжигчдийн ур чадвар сайн, үг хэллэг цэвэрхэн монгол аялгатай байлаа. Дуулалт бүжгийн зохиолчийн шинэлэг, яруу санаа сайхан, монголчуудын тэнгэр үзлийн илэрхийлэл тод томруун харагдаж байлаа.
Тоглолтоос шууд Хөвөөт шар хошуунд цаг гаруй хугацаатай яваад очиж, хоноглосон билээ. Цэлмэг багахан салхитай өглөө угтлаа. Хошууны төвөөс Хянхарваа буддагийн хийдийн зүг хөдлөв. Хошуунаас төдий хол биш зайнд Хянхарваа хийдийн дэргэд орших амралтын газарт ирлээ. Энд тахилгат овоо, амралтын газар байрладаг ажээ.
Амралтын газрын ард энэ хошууны тахилга үйлддэг гол овоо оршдог бөгөөд жил бүр тахилга хийдэг ажээ. Тахилгад зориулсан задгай цэнгэлдэх хүрээлэн байгуулжээ. Талбайн өмнө хэсэгт хар сүлдийг залсан харагдана. Энд монгол хоолоор зоог барьдаг бөгөөд хүний хөдөлгөөн зуны улиралдаа үл тасарна.
Үдээс хойш хошууны төвд очиж Монгол морины музей үзлээ. Өвөрмонголын нутагт байгаа адууны угшил, байршилт, шинж тэмдэг, нэршил, зүс, нутгийн онцлог, адууны хэрэгсэл, бүх төрлийн эмээл, хазаарыг тавьсан байлаа. Хамгийн гол нь сурагчдын хичээлд адууны тухай ордог бөгөөд энэ музейд бодит байдлыг нүдээр үзэж сонирходог байна. Угтаа бол ар монголд түүнээс илүү адууны түүх оршиж байгаа. Манайхан адууг мөнгө олох, алдар нэр хүртэх хэрэгслээс болгосноос биш ингэж бодит ажил болгосонгүй.
Энэ өдрийн үдээс хойш монголчуудтай уулзаж, тэнгэр үзэл, байгаль хүний хоорондын харилцаа, нутаг орны онцлогын талаар харилцан ярилцаж өнгөрүүллээ.
Бид эндээс Цахарын хоёр хошуугаар бууж мордсон билээ. Гол хурдны замын хоёр талаар бүтээн байгуулалтын бодит жишээ болсон хот, тосгод, байшин барилга, үйлдвэрүүд харагдана.
Бидний жолооч болох Одийн төрсөн тосгоноор оров. Тосгоны удирдлагын ордон, сургуулийн барилга, нэгэн загвараар баригдсан орон сууцны байшингууд, суурийнд бүхэлд нь авто замыг асфальтсан байв.
Тэндээс холгүй 15 км яваад Одийн эгчийнд зочлов. Төв замаас 100 м орших байшин хүртэл цементэн зам засаж өгчээ. Ойрын арваад жилд Өвөрмонголын малчин айлд орж үзээгүй байсан болохоор надаа сонин содон санагдсан.
Тэднийх хувийн эзэмшилийн томоохон газартай, тиймээс 200 орчим үхэртэй айл бөгөөд их малтай айлд тооцогдоно. Эргэн тойрон элсэрхэх хөрс, бүтлаг ургамалтай билчээр харагдана. Нэг үхэр 1200 юаны үнэтэй болохоор мал маллавал ам тосдоно гэдэг үг энд утгаараа байв. Малчин айлд ааруултай сүүтэй цайгаар зочлуулав.
Бид 30-аад км яваад Сүндэдийн зүүн хошуу очив. Энэ хошуу байгалийн баялагтай тул хөгжил хурдтай явагдаж байгаа гэнэм. Орчин үеийн хэлбэр загвараар шинэ хот сүндэрлэн байгуулагдаж байгаа ажээ. Хотын зүүн хэсэгт наадмын талбай, тэмээний сүрлэг, том хөшөө, зүүн хойд гүвээний оройд тахилга хийх овоо босгосон байв. Оршуулгын газар байсан газарт овоо босгосон нь тахих хүндрэлтэй байдаг бололтой.
Үдээш хойш Зүүн сөнөд хошууны соёлын төвөөр орж үзэв. Дөрвөн давхар барилгад уран бүтээлчид өөр өөрийн өрөөтэй, яг театрын тайзтай ижил хэмжээтэй дасгал хийх тайз, гэрэлтүүлэг, чимэглэл, дууны иж бүрэн тоноглолтой.
Уран бүтээл хийх, дасгал хийх бүрэн боломжтой. Бид уран бүтээлийн тоглолтын дасгал хийж байгаа хамт олны сургуулалтийг үзэж сонирхов.
Эндээс 100 гаруй км яваад Эрээн хотдоо эргэж ирлээ. Энэ удаагийн явалт шинэ, шинэ найз нөхөдтэй танилцуулж, олон шинэ мэдээлэл сонсож, тэнгэр үзэл, бөө мөргөлийн байдлыг газар дээр нь үзэж сонирхох боломж олгосон билээ.
Хамтарч ажиллах боломж, тахилга тайлга хийх бололцоог судлаж, монгол түмэнтэйгээ уулзсан сайхан явалт байлаа. Хэзээ нэгэн цагт бидний нэгэн хэсэг байсан болохоор уул, тал нь танил, нэр ус нь сэтгэлд ойр, бүх зүйл танил мэт сэтгэгдэл төрж байлаа.
Бидэнд ийм боломж олгосон Ганзориг, түүний гэргийд баярлалаа. Бид ийм бүрэлдэхүүнтэй дахин явах боломж байхгүй л болов уу. Бидэнд нэг дутагдал байдаг. Боломтой үед уулзаж, санал бодлоо солилцож, тэр болгон олны дунд яригдаад байдаггүй зүйлээ асуугаад авах бололцоог ашиглахдаа тааруу байдаг. Ийм байдал бас л давтагдав.
Д.Жаргалсайхан
