Чононд мэхлүүлэхгүй самбаатай, чөтгөрт ч гүйцэгдэмгүй шидтэй хүн гэж өөрийгөө өргөмжилж, хол ойроос адуу мал дэлсч явсан Чоёнбуу гэгч ярьсан нь:
Томоогүй л явлаа. Тэр чинээгээрээ тэнэг ч байж. Хөвсгөл аймгийн Цэцэрлэг суманд алдартай хурдан халиун морь байна гэж нутгийн уяачдын амнаас сонсоод “Ногт” хочтой Жамбаа дээр очсон юм. Жамбаа яахав, жаахан ойворгон. Гэхдээ морины бурхан Хаянхирвын ивээлд багтсан адууны тэнгэртэй сайн уяач. Газар болгоны том, жижиг ямар ч наадамд очихдоо “Миний морь түрүүлнэ” гээд ногт ганзагалж очдогоос “Ногт” хэмээх хоч хүртсэн. Би хэллээ. Хөвсгөлийн Цэцэрлэгийн хурдан халиуны хондлойг илбэж үзмээр байна уу гэхэд мань эр ч хорхой нь хөдөлж, адуунд алдсан аазгай нь босч байх шиг. Овоо ч өндөр үнээр авна гэхээр нэг өдөр гараад Хөвсгөлийн Цэцэрлэг рүү давхичихлаа. Морийг өмнө нь үзээгүй болохоор судалж таних гэсээр хоёр ч хоногийг айраг цагаа эргүүлсэн хүний байдалтай өнгөрүүлж билээ.
УИХ-ын анхны бөө зайран ....
Сүүлийн үед зайран, удган болж буй хүмүүсийн тоо нэн хурдацтай олширч байна. Зарим нь 1000 бөө төрнө, энэ бол сайн цагийн эхлэл гэхэд тийрэн сүнс хүний биед оруулж, мөнгө авч буй бусармаг үйлдэл гэх нэгэн ч бий.Олны танил урлаг, соёлынхон олноороо бөө болж байгааг та бүхэн мэдэх байх . МАСК продакшины Ганзориг нтр гээд их олон бий. .Тэгвэл УИХ-ын гишүүд дундаас анхны бөө төржээ.Энэ бол Нямжавын Батбаяр.УИХ-ын гишүүн асан Д.Мөнхөөгийн хүү тэрээр бөө болсноос хойш өөрийг нь “Фортуна Батбаяр” гэж дуудсан нэгнийг загнан, мөнх тэнгэрийн тухай лекц уншчихдаг болсон гэнэ.Мөн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржид хандан 99 тэнгэрийг тахих тухай хүсэлт тавьж байсан бөгөөд тэнгэр шүтлэгийг Монголын төрийн шашин болгох санал УИХ-д оруулахаар төслийг нь бэлдэж байгаа аж. 13-р зууны үед Их Монгол улсын төрийн шашин гэж явдаг байсан бөө тэнгэр шүттлэг нь .Мөн Тив Тэнгэр Хөхчү зайрин гэж Их Монгол улсын зайран гэж Нууц товчоон дээр гардагыг та бүхэн бас мэднэ байх. Тэхдээ манай одоогийн Монгол улсын төрийн зайран гэж хүн байдагыг та бүхэн мэдэх нэг нь мэдэх биздээ....
Нэг.
Хулгана жилийн цагаан сарын эхний өдөр Монголын минь тасархай болсон халимагийн зүтгэлтэн, Монгол туургатны нэт туульч Цагаанзам Монгол туургатны 100 эрхэм нэвтрүүлэгт оролцов. Халимагын түүх, соёлын өнөөгийн төлөөлөл болсон нэртэй зүтгэлтэний хэлсэн ярьсан бүхэн сонирхолтой байв.
Халимагт МБНЭ-ийн төлөөлөл анх очиж, Элстэй хотод нэг их хайлгүүгээр МБНЭ-ийн гишүүн, улаачаа олов. Тэгээд хоёул олны шүтээн болсон Ганц модны булагт очсон билээ. Тэгээд ганц модоо нар гурвантай тойрч, булгийн ширгэсэн нүхний зураг авав. Тэнгэр цэлмэг, намуухан дулаахан өдөр байж билээ.
Монголоос авчирсан аргал, арцаа уугуулж, хуураа татаж эхэлмэгц үүл хурж бороо орж, солонго татсан. Сонирхолтой үйл болоод өнгөрсөн. Одоо түүнийг зураг л гэрч болон үлджээ.
Монгол бөөгийн орон зайд намайг анх угтаж авсан хүн бол Энхзаяа зайран билээ. Бөө хүнд тохиодог амьдралын хүнд хэцүүг бэрхшээлийг туулан өнөөг хүрч ирсэн зайраны замналыг тэр болгон хүн мэдэхгүй. Өөрөө тэрхүү замналаа хүнд ч яриад байдаггүй. Анх уулзаж байхдаа өвөрмөц ургуулсан гэзэг, “халуун” гэж болохоор эх оронч сэтгэлгээгээр тэрээр бусдаар ялгагдана.
Булган, Орхон аймагт кино зураглал авсан ажлын хэсэг энэ удаа Монгол бөөгийн тэргүүн удган Эрдэнэчимэгийн өргөө гэрт нь зочилсон билээ.
Өөрийн амьдралаа бөө мөргөлд зориулсан удган Эрдэнэчимэг удмын онгод шүтээнээ танилцуулж ярилцлага хийж, дараа нь хуяглан бөөлсөн юм. Зураг авалт нь бөөгийн түүхэнд ховор үзэгдэл байсан учраас Эрдэнэтийн зураглалд оролцсон улаач нар бүгд дагаж явж бөөгийн онгод, шүтээнтэй нь танилцаж, хүндэтгэл үзүүлж, бөөлөлтийг нь үзэж сонирхосон билээ. Монгол бөөгийн тэргүүн удган Эрдэнэчимэг Монгол бөөгийн төв байгууллагын үйл ажиллагаанд идэвхитэй оролцогчдын нэг билээ.
Цаг гаргаж, ажил удаж бүтээсэн кино зураглал нийтийн хүртээл бололгүй, МБНЭ-д ч дүрс нь үлдээлгүй алга болсон бөөлөлт бол Эрдэнэчимэг удганыд авсан зураглал байлаа. Угтаа бол бүх бүтээл кино болж, эцсийн байдлаар МБНЭ-д хүлээж авахаар хамтран ажилласан боловч кино хийж байгаа гэж яригдсаар эцэстээ Өөдөө удган, Давгадорж нар бөөгийн шинэ багууллага байгуулж хэдэн сар ажиллаад сураг тасарсан түүхтэй.
Эдгээр бүтээлүүдээ Өвөрмонголын бөө судлаач нарт худалдаж энэхүү зураг авалтын түүх төгссөн билээ. Түүний араас монголын бөө судлаачид бүтээлээ худалдсан орчин цагийн түүх эхэлсэн бөлгөө.
2014 оны 3 дугаар сарын 12-ны өдрийн МБНЭ-ийн дээд цэцийн арван зургадугаар хуралдаанаар батлагдсан төлөвлөгөөний дагуу Эрдэнэтэд хэд хоног ажиллаж зураг авалт хийсэн билээ.
Телевизээр хийгдэх цуврал нэвтрүүлгийн төлөвлөгөөний дагуу Т.Одончимэг \Өөдөө удган\ Эрдэнэт хотод анхны зураг авалтаа залуу улаач Болороогийнхоос эхэлсэн билээ.
Эрдэнэтэд бүгд цунларч зураг авалтаа хэрхэн хийх тухайгаа ярилцав. Тэр үед нол арга хэмжээг хэрхэн зохион байгуулах талаар Монгол бөөгийн тэргүүн зайран Д.Дарьчулуун идэвх гарган ажиллаж билээ.
Зураг авах иөлөвлөгөөнд орсон хамгийн залуу улаачийн бөөлөлт ийнхүү монгол бөөгийн түүхэнд мөрөө үлдээсэн түүхтэй юм.
Эрдэнэт хотод ажиллах явцдаа монгол бөөгийн уламжлалаа авч яваа удган Отимаагийнд зочилж, зураг авалт хийсэн.
Удган Отимаагийн онгодын өргөөнд зочилж, ярилцлага хийж, хуур манжигаар бөөлөлтийг хийлгэж зураглал авсан. Түүний дараа түүний онгодын туслалцаатайгаар үр дүнд хүрсэн иргэний талархалын ярилцлага авсан билээ.
Хүн болгон адилгүй, хүлэг болгон жолоо өөр гэдэг шиг монгол бөө бүр өөрийн онцлоготой билээ. Монгол бөөгийн байгууллагын төлөө хамтран ажиллах их хүсэл эрмэлзэлтэй гараагаа эхэлсэн удган Отимаа нь МБНЭ-ийн Дээд цэцийн гишүүн болж, хуралдаануудад оролцож эхэлсэн. Бөөлөлт, теле нэвтрүүлэг гээд мөн бөөгийн уламжлалаа авч яваа зэрэг олон чанарыг хэлэлцээд Монгол бөөгийн тэргүүн удган цолыг олгосон байдаг.
Амьдрал баялаг, бас баян. Хамгийн эхний МБНЭ-ийн Дээд цэцийн хуралдаанд оролцоод онгодын болон хүн хоорондын зөрчилдөөнд, орчихсон. Бөөлөлтийн нэвтрүүлэг олон түмэнд хүмүүсийн анхааралд өртөж эхэлсэн.
Олон бөөгийн дунд биеэ авч явах чадвар, онгодын хамгаалах чадал их чухал байдаг. Энэ талаар ажиллаж чадаагүй улаач бол олон бөөгийн дунд орж, хамтарч ажиллаж чадахгүй болдог. Энэ үеээс эхлэн МБНЭ-ийн үйл ажиллагаанд оролцохоос татгалзаж эхэлсэн.
Эхэлсэн шигээ дайчин, давзингүй байж чадсангүй. Энэ байдлаас шалтгаалан Монгол бөөгийн тэргүүн удган Отимаа МБНЭ-ийн үйл ажиллагаанд цаашид оролцохоо больсон билээ. Түүнийгээ ч далдлаж “би голомт” төвийнх гэж ярих болсон. Гэвч тэрээр хэзээ ч “Голомт”-ын байж чадаагүй. Өөрийн бодол өөртөө зөв гэдэг үгийн цаана орь ганцаар зүтгэсээр ирсэн өнгөрсөн үеийн монгол бөө нарын нийтлэг зураг болон үлдсэн. Тэр одоо ч ганцаараа зүтгэсээр яваа...
Бидний дараагийн зочны өргөө бол Монгол бөөгийн тэргүүн дээд удган Б.Нанжаагийнх байлаа. Бид Б.Нанжаагийн гэрт очиж, онгодын өргөөнд зочилов. Энэ удаа Монгол бөөгийн тэргүүн дээд удган Б.Нанжаа хуяглан бөөлж, өөрийн уламжилж ирсэн онгодоо буулгасан билээ. Гэвч энэ удаагийн бөөлөлт, ярилцлага нь монголд үзэгдсэнгүй. Шалтгааныг өгүүлгийн эцэст дурьдмуй.
МБНЭ-ийн анхны дээд хуралдайд оролцсоноос хойш олон жил сэтгэл нэг чигт зүтгэсээр ирсэн улаач бол Орхон аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч, Монгол бөөгийн тэргүүн дээд удган Б.Нанжаа билээ.
ФОТО
ВИДЕО
