Монголын археологид байсан хамгийн том цоорхой цагаан толбоны нэг нь Жужаны үеийн дурсгалууд байсан билээ.
2016 онд манай судалгааны баг Дорнод аймгийн Хөх нуурт Жужаны үеийн нүүдэлчдийн соёлд хамаарах нэгэн оршуулгыг малтан судалсан. Он цаг нь харьцуулсан судалгаа ба радиокарбоны анализаар баттай тогтоогдсон.
Энэ булшнаас хүн ясны олдвороос гадна шавар сав, төмөр хутга, төмөр дөрөөний загвар илэрсэн нь Монголын археологийн судалгаанд чухал байр суурь эзэлнэ.
Энэ дөрөө бол Монголоос илэрсэн хамгийн эртний дөрөө юм.
Tsagaan Turbat
Эрийн гурван наадам Монголчууд үндэсний их баяраа тэмдэглэхдээ эрийн гурван наадам хийж ирсэн эртний уламжлалтай. Эрийн гурван наадам нь манай ард түмний цэнгэлийн соёлын дээд хэлбэр, Монголчуудын цогцлон бүтээсэн соёл иргэншлийн өвөрмөц нэгэн бүрэлдэхүүн хэсэг мөн. Эрт цагт овог аймгууд бие даан орших баталгаага а хангахын тулд өмнө цэргийн хүчин чадлаа дээшлүүлэх шаардлагатай байв. Түүний тулд хүч чадалтай эрчүүд, мэргэн харваачид, тэдний унаа хурдан хурц хүлэг морьд
Монголчууд бидний томоохон ёс заншилын нэг бол бэр гуйх ёс юм. Аймаг аймгуудын бэр гуйх ёс нь өөр өөр байдаг. Бэр гуйх хүний зан байдал, дэг журамын талаар болон ямар хүн бэр гуйх ёстой вэ гэдэгийн талаар товч мэдээлэл өгөхийг зорьлоо.
Бэр гуйгч нь хүүгийн талын элч,охины талд хүндтэй нэгэн. Зарим хүмүүс бэр гуйхдаа эх эцгийн аль нэгнь (гол нь аав) оролцох ёстой юм шиг ойлгодог. Бэр гуйх (бэр гуйхыг зарим газар ам сонсох гэнэ) боломжийн хүн олдохгүй, өөрсдөө явах тохиолдол гарч болох боловч энэ зан үйлийг авга, нагац, ахан дүү,танилаараа гүйцэтгүүлдэг заншил уламжлагдаж ирсэн юм. Бэр гуйхаар явж буй хүмүүс хүүгийн талын элч,зарлага гэдэг утгаараа эцэг, эх нь тэр бүрэлдэхүүнд оролцох нь зохимжгүй.
Соёлын биет бус өвийн их наадмыг ирэх наймдугаар сард Хүй долоон худагт зохион байгуулдаг уламжлалтай. Иймд уг наадамд оролцогсдын эхний шалгаруулалтыг Говь-Алтай аймгийн бүх сумын хүрээнд зохион байгуулахаар боллоо.
Соёл бол тухайн ард түмнийг илэрхийлж байдаг хамгийн том өв юм.
"Шинэ эмчээс ширгээсэн ус дээр” гэсэн ардын зүйр үгийг манай ард түмэн өнө эртнээс хэрэглэж ирсэн.Энэчлэн буцалгаж, сайтар ширгээсэн усаар олон өвчин анагааж ирсэн түүхтэй юм.
- Юуны өмнө хоол, нарны хордлогоор гүйлгэж, бөөлжүүлэн
2-3 хоног шингэн алдаж сульдсан хүүхдэд сулхан давстай юмуу эсвэл саахартай ширгээсэн усыг цайны халбагаар 1 минутын зайтайгаар шимээлтүүлэн өгөх хэрэгтэй. Ангаснаас болж балгах, залгилах юм бол дорхноо бөөлжих бөгөод ууснаасаа их шингэн алддаг.
- Өглөө бүр буцалсан усыг бага шаазангаар нэгийг өлон элгэн дээрээ уух нь гэдэс дотор, хоол боловсруулах системиин үйл ажиллагааг сайжруулж, хоолны шингэцийг идэвхжүүлдэг. Ер нь хүний эрүүл мэндэд маш сайн зүйл.
- Орой бүр буцалсан усыг дунд хэвийн мөнгөн аяганд хийж тавьж хонуулаад өглөө өлөн элгэндээ уугаад 30 минутаас 1 цагийн дараа цайгаа уух нь ходоодны системд сайн.
- Халаасан хуучин, хуурсан шарсан, жигнэсэн хоол, хуучин юстой боорцог, талх зэрэг хоол идэхэд ходоод хорсох, ам гашуун оргих, шингэн үед харлаж өвдөх зэргээр шаналгаатай болж олон хоног үргэлжлэх тал гардаг. Энэ нь ходоодны гастрид хэмээх ходоодны хана улайх өвчин юм. Энэ өвчин даамжирвал ходоодны шарх хүртэл үүсгэдэг үр дагавартай байдаг. Энэ өвчнийг анагаах гэж олон хүчтэй эм уух хэрэггүй, зөвхөн усаар эмчилж болно. Үүнд: өглөө бүр буцалсан нэг аяга усанд хоолны халбага зөгийн бал уусгаад хөргөж бүлээн болгон өлөн элгэн дээрээ ууна.
УРТЫН ХЭМЖҮҮР
Монголчууд уртыг хэмжихдээ хүний бие, гар хөлийн хэмжээг ашиглах, малын биеийн хэмжээтэй дүйлгэх, хүн, малын тодорхой хугацаанд явах замтай харьцуулах, өдөр тутмын амьдралд хэрэглэдэг эд зүйлтэй жиших үндсэн аргыг хэрэглэж байжээ. Монгол хүний биеийн дундаж өндрийг 165-170 см буюу 168 см гэж үзэж, гар, хөлийн уртаар хэмжих нэгжийг тогтоожээ. Үүнээс дурьдвал,
Нэр бүтэн бол заяа бүтэн
Монголчуудын дунд шинэ гарсан хүүхдийн угаалга хийх, нэр өгөх зан үйл нь гэрийн төдийгүй төрийн ёсыг хамтад нь агуулсан эрхэм дээд хүндэтгэл юм.
Хүүхдийнхээ угаалга хийх өдрийн өглөө нь эрт босож гэр орноо янзлаад, тавгийн идээгээ засаж цай, цагаалгаа бэлэн болгочхоод бага үд болмогц айл саахалтынхнаа урьж оруулаад өөрсдийнхөө өвөө, эмээ, ах дүүгээ зална. Ийнхүү суудлаа эзэлсний дараа шинэ хүндээ хэн гэж нэр өгөх талаар ярилцаж, хүмүүсийн хэлсэн олон нэрнүүдээс хамгийн сайхан сонсголонтой, зөн билэгтэй, тэр хүүхдийн жил, сар, өдрийн байдалд тохирсон нэрнүүдийг олон хэсэг жижиг цааснаа нэг нэгээр нь бичиж хуйлаад /сугалаа мэт болгож/ урьдаас бэлтгэсэн дотроо будаатай вааран дотор тараан хийж, дээрээс нь будаагаар бүрхүүлэн далд оруулаад ваар савны амыг нь хадгаар бүтээн бурхан шүтээнийхээ өмнө аваачиж тавина.
Эрт цагт хоёр найз адуучин байжээ. Тэгтэл нэг нь цаг бусаар өнгөрчээ. Түүнээс хожимхон нэгэн өдөр нөгөө найз нь адуундаа явж байтал үхсэн найз нь адууны дэргэд ирсэн сууж байхаар барахгүй өөрийг нь дуудаж байна гэнэ.
ФОТО
ВИДЕО
