ФОТО
ВИДЕО
БУРХАН ХАЛДУН ХАЙРХАНАА ЗОРИВ.
( Нэг.2020 оны 6 дугаар сарын 4-ны өдөр )
Бурхан халдуны нэгдсэн тахилга цаг үеийн байдлаас болоод хорио цээрийн байдлаас харьцангүй цөөхүүл хийхээр шийд гарч, зар тараагдсан байлаа. Гол арга хэмжээнүүдэд бөөлөх улаач нар байхаар төлөвлөсөн юм. Тэд нар үүргээ гүйцэтгээд Нэгдсэн тахилга цомхон болоод өнгөрөх байлаа. Гэвч манай хамт олон Бурхан халдун хайрханы нэгдсэн тахилгад идэвхитэй оролцохоор зорьсон байна. Тэдний заавал оролц гэж хүчлээгүй боловч Бурхан халдун хайрханыг олон баг зорьжээ. Хэдий хотоос тус тусдаа хөдөлсөн боловч Бурхан халдуны Цагаан аралд 41 машин хөлөглөн олон улаач нар хүрч ирсэн байлаа.
МБНЭ-ийн жилийн төлөвлөгөөний дагуу энэ жилийн гол тахилга болох Бурхан халдун хайрханы нэгдсэн тахилгадаа бид зорив. Дэлхийн нийтийг хамарсан халдварт өвчин гарсан нь бидний жилийн төлөвлөлтөд өөрчлөлт гаргахад хүргэсэн. Тэр өөрчлөлт нь Бурхан халдун хайрхан, Хар зүрхний Хөх нуурийн нэгдсэн тахилгыг нэгтгэж, дараалан хийхэд хүргэсэн.
Бид, эхний цуваа болох 11 машин хотоос хөдөлсөн юм. Багануурт хооллоод цааш хөдөлж, Бурхан халдуны Цагаан аралд бүрэнхий болсон хойно хүрсэн. Бидний Цагаан аралд дөхөх дутам зөөлөн бороон дусал хаялна. Уудам хөндий, уул тал ногоон өмсгөлөө өмсөж, сэтгэл сэргэм сайханыг мэдрүүлнэ.
Ойрд бороо орсон бололтой Мөнгөнморьт сум өнгөрөөд цөөнгүй ус, шавар бүхий бартаа ихтэй байлаа. Жижиг машин цөөнгүй байснаас хэд хэдэн удаа шаварт сууж байсан. Өдөр гэгээтэйд бол сайн анзаарвал тойроод гарчих зам байсан. Бид буцахдаа өдөр явсан тул ийм боломжийг анзаарч байлаа.
Одоо бүх зүйл анхны тахилгуудыг бодвол эмх цэгцтэй, хариуцлагатай болсон. Хүн бүр заасан газруудад буудаллаж майхнаа барьж байлаа. Манай залуучуудын зөвлөл ч ажлаа бие даан гүйцэтгэж, байрлалын болон зохион байгуулалтын ажлаа хийж сурчээ.
Цэвэр агаарт сайхан амарч, өглөө босоод тахилгын бэлтгэл ажилд орсон. Ар араас цуварч цуваанууд ирсээр бидний эгнээ өргөжиж эхлэв. Дарханы бөөгийн хүрээлэнгийн төлөөлөл, удирдагч, Монгол бөөгийн Их удган Б.Бадамсүрэн, Дундговь аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч, Монгол бөөгийн Тэргүүн удган Ж.Өлзийсайхан, Өвөрхангай аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч, Монгол бөөгийн Тэргүүн дээд удган Дуламжав, Хөвсгөл аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч, Монгол бөөгийн Тэргүүн зайран Эрдэнэбаатар, Орхон аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч, Монгол бөөгийн Тэргүүн дээд удган Б.Нанжаа шавь нарын хамт ирэв.
Нэгдсэн их тахилгад оролцогчдын цуваа хөвөрсөөр Улаанбаатар, Бага нуур, Увс, Ховд, Баян-Өлгий, Хөвсгөл, Завхан, Орхон, Дархан-Уул, Дундговь, Архангй, Өвөрхангай, Дорнод, Булган аймгийн төлөөлөл хүрэлцэн ирэв.
Өмнөговийн бөөгийн хүрээлэнгийнхэн гурван машинтай, тэднийг ахалж Монгол бөөгийн зайран Мөнх-Очир, Тамжид нар, Монгол бөөгийн тэргүүн удган Оюунтуул тэргүүтэй төлөөлөл, түүний араас Говь-Алтай аймгийн төлөөлөл, Монгол бөөгийн тэргүүн удган Б.Батжаргал өргөн бүрэлдэхүүнтэй ирж буудалсан билээ. Ийнхүү тахилга эхлэхэд бэлэн боллоо.
БУРХАН ХАЛДУН ХАЙРХАНЫ НЭГДСЭН ТАХИЛГЫН ГАЛЫН ТАХИЛГА БОЛЛОО.
(Хоёр. 2020 оны 6 дугаар сарын 5-ны өдөр. 21.00, Нохой цаг)
Бурхан халдун хайрханы нэгдсэн тахилгын Галын тахилга амжилттай болж өнгөрлөө. Галын тахилгыг Хөвсгөл аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч, Монгол бөөгийн тэргүүн зайран П.Эрдэнэбаатар толгойлон бөөлөв.
Нэгдсэн тахилгын Галын тахилгыг толгойлж бөөлсөн Хөвсгөл аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч, Монгол бөөгийн тэргүүн зайран П.Эрдэнэбаатар бол цөөнгүй жил бөөлсөн, Хөвсгөлийн Эрдэнэ хайрхан буюу 50Х100-ын овоонд олон жил толгойлон бөөлж байсан түүхтэй, туршлагатай, уламжлалт бөөгийн үйл ажилагааг өвлүүлэн залгамжилж яваа залуу зүтгэлтэний нэг билээ.
Нарны тахилгад Монгол бөөгийн дархан зайран Ц.Чулуунбаатар толгойлж бөөлөх саналаа 2019 оны 12 дугаар сарын 6-ны өдрөөс эхлэн өгч байсан билээ. Түүний хүсэлтийн дагуу 2020 оны 1 дүгээр сарын 29-ны өдрийн МБНЭ-ийн Дээд Цэцийн Хуралдайн Жаран дөрөвдүгээр хуралдаанаар Бурхан халдун хайрханы нэгдсэн тахилгын Галын тахилгыг толгойлж бөөлөхөөр эцэслэн шийдвэрлэсэн билээ. Гэтэл 2020 оны 6 дугаар сарын 2-ны өдөр, өвчны учир бөөлөх боломжгүй гэсэн хариу өгсөн байна.
Тиймээс МБНЭ-ийн Ерөнхийлөгчийн хувьд Хөвсгөл аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн харьяанд байдаг, Монгол бөөгийн их зайран Моко, Монгол бөөгийн тэргүүн дээд зайран Бүдүрэ, Төмжий нартай холбогдож ярилцсан байна. Хөвсгөл аймагт амьдардаг бөө нарын хувьд аймагтаа болсон тахилгаас бусад тахилгад бараг оролцолгүй ирсэн. Хамтарсан тахилгад төдийлөн идэвхигүй оролцдог байдал давтагдав. Үүнийг бичиж байгаа нь хамтарсан үйл ажиллагаанд оролцохгүй байгааг сонордуулж буй хэрэг юм. Бид яаралтай шийдэлд хүрч, Бурхан халдун хайрханы нэгдсэн тахилгын Галын тахилгыг Хөвсгөл аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч, Монгол бөөгийн тэргүүн зайран П.Эрдэнэбаатарыг хийхээр томилсон байна.
Бурхан халдун хайрханы Цагаан аралд МБНЭ-ийн гишүүд цугларч асуудлаа хэлэцэн бөөлөө хийх газруудаа Бөөгийн зөвлөлийн гишүүд сонгосон юм. Өмнөх хийж байсан тахилгын газрууд болон одоо хийх тахилгуудын газрыг уялдаа холбоотой сонгоно билээ.
Оройн 21.00 цагт Бурхан халдун хайрханы Галын нэгдсэн тахилга үйл ажиллагаагаа эхэллээ. Галын тахилгыг Хөвсгөл аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч, Монгол бөөгийн тэргүүн зайран Эрдэнэбаатар толгойлон бөөлж эхэлсэн билээ. Өмнөх Галын тахилгуудаас сургамж авч энэ удаагийн галын тахилга толгойлж бөөлж байгаа бөөгийн удирдлага дор хийгдсэн юм. Тиймээс маш эмх журамтай болсон. Бөөлөлтийн явцад оролцогчид хэнгэрэг, хуураар дэмжин хөгжөөж, хүчээ нэгтгэн тэнгэртээ залбирсан. Галын тахилгыг дэмжиж цөөнгүй улаач нар бөөлөө хийсэн.
Тэдний дотор Монгол бөөгийн тэргүүн зайран Б.Нарангэрэл, Монгол бөөгийн тэргүүн удган Ж.Өлзийсайхан, Монгол бөөгийн зайран Одбаяр, Монгол бөөгийн удган Лхагва нар дэмжиж бөөлж байлаа.
Галын тахилгыг ийнхүү амжилттай болж өнгөрлөө.
БУРХАН ХАЛДУН ХАЙРХАНЫ НЭГДСЭН ТАХИЛГЫН НАРНЫ ТАХИЛГА БОЛЛОО.
(Гурав. 2020 оны 6 дугаар сарын 5-ны өдөр. 05-07 цагт)
Өглөөний гэгээ туяарах цагт тахилгадаа оролцогчид эртлэн босч өргөх цай идээнийхээ дээдийг бэлгэх бөлгөө. Нарны тахилга бол онцгой тахилга юм. Монголчууд төдийгүй хүмүн төрлөхтөн нараа эрхэмлэн дээдэлж ирсэн түүхтэй. Улс орнуудад шаман нар олон хэлбэрээр нарандаа залбирдаг бол Монголчууд нарны тахилга хийдэг өвөрмөц зан заншилтай ард түмэн билээ. Нарны тахилгаа монгол бөө л тэнгэртээ хүргэх өвөрмөц арга ухаантай бөлгөө.
Өглөөний гэгээнээр монгол бөөгийн тамлага дуудлага, хэнгэргийн дуу агаарт цуурайтан Бурхан халдун хайрханы Нарны тахилга эхэллээ. Энэ удаа МБНЭ-ийн Тэргүүн дэд Ерөнхийлөгч, Монгол бөөгийн их зайран Д.Одонхүү толгойлон бөөллөө.
Монгол бөөгийн их зайран Д.Одонхүү зөвхөн монголдоо төдийгүй монгол туургатны дунд танил болсон нэгэн. Тэрээр монгол туургатан болох Өвармонголын Чингисийн цогцолбор дахь онгодын өргөөнд, Хувилай хааны хээрийн ордны тууринд хуур, манжигаар бөөлсөн байдаг.
ОХУ-ын Тувагийн бөө нартай хамтран Енисей мөрний эрэг дээр хамтарсан бөөлөөнд оролцож, монгол онгодын өвөрмөц төрхийг харуулж байсан.
ОХУ-ын Халимаг Улсад болсон Ойрдын их наадамд оролцож, Ганц модны булаг дахь хээрийн онгонд уламжлалт бөөлөөгөөр хуяглан бөөлсөн нэгэн билээ.
Байгаль нуурийн Ольхоны арал дахь Бөөгийн аралд хуяглан бөөлж, монгол бөөгийн намтар түүхийг баяжуулсан нэгэн билээ. Буриад бөө нарын тахилгын зан үйлийг нүдээр харж, байгаль, орчинтой уялдуулан судалсан улаач юм.
Мөн монголдоо бөөгийн байгуулгын хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан, нийгмийн зүтгэлтэн, бөөг уламжлалт дэг жаягаар авч яваа, өнөө цагийн бөө мөргөлийн манлайлагч нарын нэг билээ.
Тэрээр Хан-Хөхий Дөрвөдийн бөөгүүдийн зайран, Увс аймгийн Өмнөговь сумын харъяат, МБНЭ-ийг байгуулахад үнэтэй хувь нэмэр оруулсан. Монгол бөөг уламжлалт ёсоор хөгжүүлэхийн төлөө бүхий л амьдралаа зориулсан. Монгол бөөгийн ёс зүйн дүрмийг боловсруулсан. 2015 оны “Шилдэгийн шилдэг- Зайран” шагналыг хүртсэн. 2012 онд болсон Сэлэнгэ аймгийн Мандал суманд болсон Хүннүгийн “Ноён уулын Нэгдсэн тахилга”-т оролцсон, Хэнтий аймгийн Цэнхэр мандал сумын Хар Зүрхний Хөх нуурт болсон Чингис хааны мэндэлсний 850 жилийн ойг тохиолдуулан “Эзэн Чингис хаан”-ы ариун сүнсэнд хүндэтгэл үзүүлэх 2200 бөө нар оролцсон Нэгдсэн Их Тахилга, тайллагыг удирдаж зохион байгуулцсан.
2013 онд болсон Баян-Өлгий аймгийн Буянт, Сагсай, Цэнгэл сумын нутаг дахь Монгол Улсын толгой уул “Жаргалт хан” хайрханы Нэгдсэн Их Тахилгийг удирдыг удирдсан, Налайх Дүүргийн Гандан ууланд хийгдсэн Нэгдсэн Их Тахилгыг удирдсан, Дорнод аймгийн Дашбалбар сумын нутаг дахь Монгол Улсын тулгуур хөл уул “Хөх уул”-ын Нэгдсэн их тахилгад оролцсон.
2014 онд Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын нутаг дахь Ханбогд хайрхан, Оюутолгойн Монгол говийн Нэгдсэн их тахилгыг удирдсан, Улаанбаатар Хүй долоон худагт болсон “Нарны залбирал”-ыг удирдаж зохион байгуулсан, Хөвсгөл аймгийн Хатгал сумын нутагт “Хөвсгөл” нуурын Нэгдсэн их тахилгад оролцсон, Улаанбаатар хот, Монгол үндэстэн баатруудынхаа хүндэтгэлийн цогцолборын шав тавих нээлтийн ажиллагаанд удирдаж оролцсон.
2015 онд Баян-Өлгий аймгийн Буянт, Сагсай, Цэнгэл сумын нутаг дахь Монгол улсын толгой уул “Жаргалт Хан” хайрханы Нэгдсэн Их Тахилгыг удирдаж оролцсон, Мөнх тэнгэрийн сургаалийг Монгол төр дээдлэн төрийн шүтлэг хэмээн тунхагласаны 2225 жил, Монголын “Тэнгэрийн улаач” нарын нэгдсэний 3 жилийн хүрээнд Монгол туургатны нэгдсэн Их Хуралдайг Зохион байгуулалцсан, “Бурхан Халдун”-ны нэгдсэн залбиралд толгойлж бөөлж оролцсон, Төрийн “Хар сүлд”-ний тахилгад толгойлж бөөлсөн.
2016 онд “Бурхан Халдун”-ны нэгдсэн тахилгад Хайрханы тахилгад толгойлж бөөлсөн, Хөвсгөл нуурын нэгдсэн тахилгад удирдаж, оролцсон,
2017 онд БНАСАУ-ын Монгол хатаны бунханд хүндэтгэл үзүүлж бөөлсөн, Бурхан Халдун”-ны нэгдсэн тахилгад Хайрханы тахилгад толгойлж бөөлсөн, Төрийн “Хар сүлд”-ний тахилгад оролцсон, Нарны залбиралд оролцсон, Отгонтэнгэр хайрханы нэгдсэн тахилгад Хайрханы тахилгыг толгойлж бөөлсөн, ОХУ-ын Ойрхоны бөөгийн арал, Бух ноёны онгон, Чингисийн ширээнд бөөлсөн,
2018.онд Говийн нэгдсэн тахилгыг удирдаж зохион байгуулсан, Отгонтэнгэр хайрханы нэгдсэн тахилгад Хайрханы тахилгыг толгойлж бөөлсөн,
2019 онд Отгонтэнгэр хайрханы нэгдсэн тахилгад Хайрханы тахилгыг толгойлж бөөлсөн, ОХУ-ын Тувад хамтарсан бөөлөлтөд оролцсон. Халимагийн Ганц модны булагт бөөлсөн, ОХУ-ын Тувад хамтарсан бөөлөлтөд оролцсон. Халимагийн Ганц модны булагт бөөлсөн. Энэ цаг үед Монгол бөөгийн үйл ажиллагаанд үнэтэй хувь нэмэр оруулж яваа зүтгэлтэн юм.
Бурхан халдун хайрханы Нарны тахилгад Монгол бөөгийн Тэргүүн дээд удган П.Дуламжав тэргүүлж бөөлсөн билээ. Тэрээр бүхий амьдралаа уламжлалт монгол бөөгийн төлөө зориулсан нэгэн билээ.
2012 онд Сэлэнгэ аймгийн Мандал суманд болсон Хүннүгийн “Ноён уулын Нэгдсэн тахилга”-т оролцсон, Хэнтий аймгийн Цэнхэр мандал сумын Хар Зүрхний Хөх нуурт болсон Чингис хааны мэндэлсний 850 жилийн ойг тохиолдуулан “Эзэн Чингис хаан”-ы ариун сүнсэнд хүндэтгэл үзүүлэх 2200 бөө нар оролцсон Нэгдсэн Их Тахилга, тайллагад оролцсон, Баян-Өлгий аймгийн Буянт, Сагсай, Цэнгэл сумын нутаг дахь Монгол Улсын толгой уул “Жаргалт хан” хайрханы Нэгдсэн Их тахилгынНарны тахилгад оролцсон,
2013 онд Налайх Дүүргийн Гандан ууланд хийгдсэн Нэгдсэн Их Тахилгад оролцсон.
2014 онд Улаанбаатар Хүй долоон худагт болсон “Нарны залбирал”-д оролцсон, Хөвсгөл аймгийн Хатгал сумын нутагт “Хөвсгөл” нуурын Нэгдсэн их тахилгад оролцсон, Улаанбаатар хот, Монгол үндэстэн баатруудынхаа хүндэтгэлийн цогцолборын шав тавих нээлтийн ажиллагаанд оролцсон.
2015 онд Өлгий аймгийн Буянт, Сагсай, Цэнгэл сумын нутаг дахь Монгол улсын толгой уул “Жаргалт Хан” хайрханы Нэгдсэн Их Тахилгад оролцсон, Мөнх тэнгэрийн сургаалийг Монгол төр дээдлэн төрийн шүтлэг хэмээн тунхагласаны 2225 жил, Монголын “Тэнгэрийн улаач” нарын нэгдсэний 3 жилийн хүрээнд Монгол туургатны нэгдсэн Их Хуралдайд оролцсон, Бурхан Халдун”-ны нэгдсэн залбиралд оролцсон.
2017 онд “Бурхан Халдун”-ны нэгдсэн тахилгад оролцсон, Төрийн “Хар сүлд”-ний тахилгад оролцсон, Нарны залбиралд оролцсон, Отгонтэнгэр хайрханы нэгдсэн тахилгад оролцсон.
2018 онд Говийн нэгдсэн тахилгад Нарны тахилгыг толгойлж бөөлсөн, Отгонтэнгэр хайрханы нэгдсэн тахилгад оролцсон.
2019 онд Отгонтэнгэр хайрханы нэгдсэн тахилгад оролцсон. Өвөрхангай аймгийн бөөгийн хүрээлэнгийн удирдагч, Монгол бөөгийн тэргээн дээд удган П.Дуламжам нь Монгол бөөгийн байгууллагын орон нутгийн тогтолцоог бий болгоход зүтгэсэн, олон нийтийн зүтгэлтэн билээ.
