Энэ шашныг судлаачид олон мянган жилийн тэртээгээс хүй нэгдлийн үеэс үүсэлтэй гэдгийг нэгэн дуугаар нотолсон. Бөөгийн шашинг эхийн эрхт овог төрлийн үед үүссэн гэлцдэг ба энэ нь монголчууд онгон сахиусаа хэрхэн дүрсэлж хувцас хунар, зан үйл зэргээс нь анхны бөө эмэгтэйчүүд байсан бололтой гэсэн дүгнэлтэнд хүрч байна. Аль ч ард түмэн зэрлэг амьтанлаг үеэсээ гарч ирэхдээ нийгмийнхээ ч, гадаад орчныхоо ч шинэ нөхцөл байдлуудыг өөрийнхөөрөө тусган авч бодох сэтгэхүйн шинэ цогцолборуудыг хэрэглэж эхэлдэг билээ. Монголчууд бидний өвөг дээдэс үүнээс ялгаагүй байсан нь лавтай. Дэлхийн бүх зэрлэг буюу анхдагч нийгмүүдийн итгэл бишрэл, сэтгэхүйн анхны хэлбэр нь анимизм байдаг. Хүн өөрийгөө амьтдаас нэг их ялгаатай гэж үздэггүй, амьтдыг янз бүрээр шүтэн бишрэх, ан хийхэд олз омогтой байхыг тэднээс хүсдэг маягийн сэтгэхүй гэсэн үг. Яваандаа энэ нь шүтлэг болон хувирч өөрийн гэсэн домог, сүсэг бишрэлүүдийн цуглуулгатай болсон.
Хүн зорилго тавиад түүнийгээ хэрэгжүүлж чадна гэдэг нэн чухал чанар. Хэдхэн жилийн өмнө би ногоон төгөл хотхон байгуулна. Түүнийгээ хөөцөлдөж явна гэхэд хэн ч үнэмшээгүй. Учир нь өнөөгийн улс төрчсөн нийгэм, монголчуудын хоорондын тэмцэлдэж буй энэ цагт газрын зөвшөөрөл аваад түүндээ мөрөөдлөө биелүүлээд явна гэхэд олон хүнд бэрхшээлийг туулах болно.
Эдгээр гайхал¬тай үйл явдлууд 1930-аад онуудын үед Уулын улус нутагт болсон билээ. Тэр үед нэгэн бөөг дахин оршуулахтай холбоотой үйл явц өрнөсөн юм. Өнөө үед тэрхүү үйл явцын тухай өгүүлэх нарийн ширийн материалуудыг Бэс-Кюель тосгоны багш И.И.Павлов нэгтгэн цуглуулжээ. 1992 оны найм¬дугаар сард Якутск хотод бөө мөргөлийн талаарх олон улсын анхны чуулган болохын өмнө¬хөн тэрбээр орон нутгийн сонины хэдэн дугаар дам¬жуулан якут хэл дээрх материалуудаа хэв¬лүүлсэн аж. Сонинд хэвлэгдсэн нийтлэлийн зарим нэг хэсгүүдийг товчлон хүргэхээр шийдэв.
Аливаа ажлын хувь заяа хариуцагчаасаа шалтгаалдаг. Архангай аймагт олон зуун жил харьцангуйгаар Буддагийн шашин хөгжсөн, 1990 оноос Исусын шашин эрчимтэй түгсэн нутаг. Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд үндэсний уламжлалт Бөө шүтлэгээ шүтэх байдал хурдтай тэлж байгаа билээ. МБНЭ-ийн салбар байгууллага үйл ажиллагаагаа эхэллээ. Төрийн байгууллагад ажиллаж байсан туршлагадаа тулгуурлан богино хугацаанд нэгдсэн зохион байгуулалтад оруулж, эрч хүчтэй, эрчимтэй ажиллана гэдэгт МБНЭ-ийн хамт олон итгэж байна.
Хөхөчү бол Мэнлиг эцгийн долоон хөвгүүний нэг, алдартай зайран бөө байжээ. Хөхөчү бөөг тэнгэр газартай шууд харилцан ярилцдаг аугаа хүчтэй ид шидтэй хүн гэж жирийн нүүдэлчин шүтэн биширдэг байснаар үл барам Чингис ч түүнээс ширвээдэн айдаг байжээ. Тэв тэнгэр хэмээх Хөхөчү бөөг их ид шидтэй гэж хүмүүс хүндэлдэг байжээ. Түүний бие өвлийн хүйтэнд харз усанд орж нүцгэлэн суухад уур савсдаг, цагаан морь унаж, дээд тэнгэрт очиж ярилцдаг гэж цуурхан хэлэлцдэг байжээ. Хөхөчү бөө Чингисийг тэнгэрийн тааллаар хаан болох ёстой хүн гэх зэргээр олны дунд алдаршуулан ярьж Тэмүжинг хаанд өргөмжлөгдөхөд Чингис цолыг өргөж байсан гэдэг.
МБНЭ-ийн бүрэлдэхүүн Дархан хотод ажиллах явцдаа хоёр ч удаа Улаач нартай уулзалт зохион байгуулсан билээ. Уулзалтанд Улаанбаатар хотоос зориуд зорьж ирж оролцсон хэсэг ч байлаа.
Энэхүү уулзалтаас Монгол бөөгийн байгууллагын хөгжил, дэвшил, чиг хандлагын талаар чөлөөтэй ярилцаж, хийгдэх, зохион байгуулах ажлуудаа тохиролцсон билээ.
Эхний ээлжинд улаач нарын тухай теле нэвтрүүлгийн тухай санал бодлоо солилцсон. Дархан-Уул аймгаас теле нэвтрүүлэгт удган Б.Бадамсүрэн, О.Туул, зайран Мялдорж нарын сурталчилгаа нэвтрүүлгийг хийсэн бөгөөд зураг авалт амжилттай болж өнгөрсөн.
Дараагийн чухал зорилт бол Дархан-Уул аймгийн иргэд хөдөлмөрчидтэй хийх уулзалтын бэлтгэл ажлыг хангах тухай байлаа. Зохион байгуулалтын асуудлаа ярилцаж, хийгдэх уулзалтын бэлтгэл хангах, оролцох иргэдэд мэдээлэл хүргэх ажлыг нарийн зохицууллаа.
Аливаа юм өөрийн утга агуулгатай байдаг. Бас цаг үе хэн нэгэнд ачааны хүндийг үүрүүлж, тээж явдаг. Тэр бүхнийг ухамсарлаад ойлгоод, үүрээд явна гэдэг хэн бүхэнд ногдоод байдаггүй хувь заяа бүлгээ.
Булган, Орхонд ажилласан зураг авах ажлын хэсэг энэ удаа Дархан-Уул аймагт ажиллаж билээ. Дархан уул аймгийн бөөгийн хүрээлэнг төлөөлөн улаачийнд зураг авахаар төлөвлөгдсөн бөгөөд түүний нэг нь Монгол бөөгийн зайран Д.Мялдоржийнх байлаа.
Дархан-Уул аймагт биднийг Хан тэнгэрийн Самгалдай төвийнхэн өөрсдийн өргөөгөөр оруулсан билээ. Аймгийн бөөгийн төлөөлөл цугларсаны дээр хотоос хэд хэдэн улаач нар нэмж ирсэн байсан.
Дархан Уул аймгийнхан цугларч эхний зураг авахаар Мялдоржийн зочилсон. Өнөө цагийн улаач нарын адил орон сууцанд амьдардаг бөгөөд тэндээ онгод, хуягаа залсан байсан. Монгол бөөгийн тэргүүн удган Өөдөө монгол хувцасаа өмсөж нэвтрүүлгийн зураг авалтаа эхлэв.
Нэвтрүүлгийн зураг авалт эхлэв. Онгодын тухай, бөөлөлтийн тухай, улаачийн амьдралын тухай зураг авалт өрнөв. Өмнө голдуу удган нарын зураг авалт байсан бол одоо зайрангийн тухай ярилцлага, зураг авалт байлаа. Ажил хийхийн зэрэгцээ улаачийн үйлээ авч явна гэдэг амаргүй зүйл билээ.
ФОТО
ВИДЕО
