2012 оны 6 сарын 11
Яруу найргийн онгод, амьдралын гүн ухаан, төрийн хүний хат зориг нэг биед цогцолсон монгол хөвгүүдийн нэг Очирбатын Дашбалбарын нэрийг дурсахуйд нэг л өвөрмөц хүн төсөөлөгдөн буудаг билээ. Арван гурван жил өнгөрсөн ч алдаж, оносон хүмүүсийн үгэнд шүлэгтэй дурсагддаг энэ эрхэм хүний фото түүхийг 24tsag.mn эргэн сөхөж байна. Монголчуудын хөлөө олох гэж тэнцэж байх үед О.Дашбалбар гэх тийм нэгэн өвөрмөц “үзэгдэл” байв.

Дарьгангын хүү: Дарьгангын сайхан нутагт 1957 оны 2-р сарын 10-нд гарын арван хуруу шиг хүүхэдтэй айлд О.Дашбалбар мэндэлжээ. О.Дашбалбарыг яруу найрагч Р.Чойномтой 21 жилийн зайтай нэг өдөр төрсөн хэмээн билэгшээдэг. Сүхбаатар аймгийн Наран сумд хүүхэд насаа өнгөрөөсөн түүнийг багаасаа зөн билэгтэй хэмээдэг байж.

Хорин гурван насны ааг: Амьдралынхаа тэн хагасыг амтлаад байсан 23-хан насандаа монголчуудын хэдэн үе цээжиндээ унших “Амьддаа бие биеэ хайрла” шүлгээ бичжээ.
Амьддаа бие биеэ хайрла, хүмүүсээ
Алив сайхан бүхнээ бусдаас битгий харамла!
Хэрэггүй үгийн зэвээр зүрхийг минь бүү шархлуул,
Хэн нэгнийгээ харанхуй нүх рүү битгий түлх!

Горькийн шавь: Тэрбээр 1984 онд М.Горькийн нэрэмжит Москвагийн утга зохиолын дээд сургуулийг төгссөн. Тухайн үеийн сэхээтнүүдийн сурдаг байсан энэ сургуулиас төрөлхийн яруу найрагчийн онгод авъяасаа улам бадруулжээ. О.Дашбалбар өөр сургуульд сурч байгаагүй ч уншсан, мэдсэн нь төрийн хэрэгт багадаагүй билээ.

Билэг танхай төрх. Урт үстэй, бодлогошронгуй харцтай билэг танхай яруу найрагчийн төрх. О.Дашбалбарын бүтээл нь түүнийг олонд таниулж, олон хүнийг шавиа болгожээ. Тэрбээр “Оддын аялгуу”, “Жаахан шарга”, “Гэрэлт хайр”, “Гол ус намуухан урсана”, “Зүүдний мөнгөн шувуу”, “Бие биеэ хайрла, хүмүүс ээ” зэрэг 10 гаруй ном хэвлүүлсэн. Эдгээр номд орсон Түүний “Талын хөх чоно”, “Дарьганга аялгуу”, “Тэнгэр шиг бай”, “Янжинлхамыг баясгах дуулал” зэрэг олон шигтгээ болсон шүлгүүд нь багтжээ. 1998 онд МЗЭ-ийн нэрэмжит шагнал, 1996 онд төрийн шагнал хүртсэн.

Улс төр дэх өвөрмөц “үзэгдэл”: О.Дашбалбар 1996 онд МУНН-аас УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшиж, парламентийн танхимд суух болсон. Урт үстэй, дээл өмссөн нэг тийм өвөрмөц “үзэгдэл” байв. Түүний чуулган дээр голчлон ярьдаг сэдэв нь газар нутаг, эх орон. Хэвлэлийн шар хуудсыг сөхөөд үзэх нь ээ түүний амнаас гарсан үгсийн ихэнхи нь ийм л утгыг онилдог байсныг цөөнгүй хүн санаж буй. Сүүлд үзэл бодлын зөрөлдөөнөөс болж энэ намаас гарч МҮСН-тай нийлэн МУШЁН-ыг байгуулж байв.

Монгол төрийн зөн: Тэрбээр парламентийн танхимд сууж байхдаа С.Зориг, Л.Энэбиш агсан болон одоогийн МАХН-ын дарга Н.Энхбаяртай донто нөхөрлөж явжээ. О.Дашбалбар УИХ-ын гишүүдийн гаргаж буй хуулийг ихэд шүүмжлэн, чанга дуугардаг байв. “Зөвхөн өөрсдийнхөө явцуу эрх ашгийг хөндөхөөр сөрөг хүчин болчихоод, өөрсдөд нь хэрэгтэй асуудал бол “зөвшилцөж” улс төрийн соёлтон болчихоод байвал инээдэмтэй хэрэг”, “Нэг хэсэг хүн намаасаа урваж л байг. Харин би намаасаа гарлаа ч эх орноосоо, Монгол улсаасаа урваагүй, Монголд газар хэрэгтэй” гэж өнөөдөр бидний шүүмжлэн ярьж буйг 13 жилийн өмнө хэлж байж.

Гурван бүсгүй: О.Дашбалбарын хувьд 1990 оны сүүлийн жилүүд ороо бусгай байлаа. Улс төрд санал үл нийлэгчид түүнийг “солиотой, галзуу” хэмээн нэрлэнэ. Бас зүрх сэтгэлийнх нь асуудлыг сөхнө. Түүний хувьд эмзэг хэрнээ амархан суманд оногддог талбар нь бүсгүй хүн байв. Түүнд гурван эмэгтэй байсан. Багын нандин Борхүү, зүрхний хайртай Анимаа, сэтгэл булаасан Оюунхандаа.

Оюунхандаа!!!: Оюунхандаа бол жирийн нэгэн багш бүсгүй. Тэрбээр олон жил О.Дашбалбартай найз нөхдийн харьцаатай явсан ч сүүлд сэтгэлийн хүчээр нийлсэн гэж ярьдаг. Яруу найрагч сэтгэлийг нь булаасан эгчмид бүсгүйд хандан ийнхүү бичиж байжээ.
Оюунхандаа! Аз жаргалыг би чамгүйгээр төсөөлөн бодож чадахгүй нь…
Би бүхнийг биедээ хадгалж бүх насаараа хүмүүсээс хайраа нууж чадах байсан гэж үү?
«Болохгүй. Оюунхандад үнэхээр л хайртай юм бол түүнийгээ бодож тэвч, хүмүүсийн анхааралд өртөх хэрэггүй гэж шивнэх юм»
Зуун жилийн дараа л гэхэд өөр хүмүүс амьдарч, өөр тогоруу ганганаж, өөр шүлэгч өөр хүүхэнд дурлана шүү дээ... Харин О.Дашбалбарыг тэнгэрт хальсан хойно Н.Оюуханд түүнд зориулан ном бичсэн байдаг юм.

Найрагчийн удам: Б.Борхүү, О.Дашбалбар нар гурван хүүхэдтэй. Хүү Д.Ганбаатар нь МУИС-д багшилдаг бөгөөд аавынхаа нэрийг өвлөсөн “Дашбалбар сан”-г удирддаг. О.Дашбалбарын нэгэн шавийн дурсан ярьснаар тэрбээр Москвад суралцаж байхдаа нэгэн орос бүсгүйтэй сэтгэлийн холбоотой байсан бөгөөд тэд нэг хүүтэй болжээ.

Хувилгааны дүр. Л.Дашбалбарыг бага байхад нь нутгийнхан нь Овооны сүмйн цорж лам гэдэг байжээ. Тэрбээр Буддын гүн ухааныг судалж, нутгийнхаа 3ундуй, Манлай зэрэг номтой лам нарт шавь орж байжээ. “Би 25 хүрч байж буддын гүн ухааны мөн чанарыг ойлгож эхэлсэн. Энэ үедээ л би Нагаржунай болон олон бандида нарыг уншсан” гэж нэгэнтээ хуучилж байсан аж.

Гашуудал: УИХ-ын гишүүн болоод хэл амнаас салахаа байсан түүний шүлгүүдийг цаанаа л нэг уйтгар гунигтай болсон байсныг ойр дотныхон нь дурсдаг. Тэрбээр 1999 оны 10-р сарын 16-нд нас баржээ. О.Дашбалбарыг бусдад хорлогдсон нь үнэний ортой гэж үзэгсэд олон бий. Дүү О.Балжинням нь “Би гадны нөлөө байсан гэж боддог. Анх “бие нь муу байна ир” гэж дуудагдаж ирээд, ахыгаа хараад л би “Хүнд хорлогдчихсон байна ш дээ” гэсэн. Тэгж л харагдсан” гэж ярилцлага өгчээ.

Зуурдаар зургуулаа: Гарын арван хуруу шиг зургаан хөвгүүн, дөрвөн охинтой Очирбатынх гэдэг айл О.Дашбалбарыг тэнгэрт хальснаас хойш дахин таван сайхан хүүгээ алджээ. Тэд бүгд цаг бусаар, бусдын нөлөөгөөр амиа алдсан гэж дүү О.Балжинням нь харуусан ярьжээ.

Хувь тавилан: УИХ-н шаргал танхимд мөр зэрэгцэн сууж байсан анд С.Зоригтойгоо тэрбээр зэрэгцээ газар нойрсжээ. Түүний захиас үг шүлгэнд нь бий бөгөөд “Амьддаа бие биеэ хайрла” гэсэн мөртүүд олон хүнийг амьдралаа өөрчлөхөд ухаарал өгсөн буй за.

Би хэн бэ?: Далдуу модтой, номтой, хүүхэнтэй, дарстай тоглож
Дашбалбартайгаа ч тоглож явсаар би дөч гарлаа
Намайг Дашбалбар гэж нэрлэсэн юм, энэ миний өмсгөл
Надаас нэр-хувцсыг минь хуу татвал би хэн юм бэ?

Twitter