Монголчууд Тэнгэризм, мөнх тэнгэр үзэл хооронд ялгаатай гэж үздэг. Монголын тэнгэр шүтлэгтэнгүүд дэлхийн хэмжээнд, улс орныхоо хэмжээнд нэгдэж ажиллах санал, санаачлага гаргаж байсан ч хуралдахаас илүү гарч байсангүй. Харин нэртэй эрдэмтэн судлаачид судалгааны чиглэлээр тодорхой үр дүнд хүрсэн тохиолдол цөөнгүй. Гэлээ ч хүмүүст харагдахаар нөлөөтэй байдал харагдахгүй байна.
Нүүдэлчдийн Тэнгэризмын дэлхийн төв Бишкек хотод нээгдлээ. Тус хүрээлэнг нээх шийдвэрийг 9-р сарын 20-21-ний өдрүүдэд Киргизийн нийслэлд болсон Тэнгэризмийг судлах VII олон улсын хурлын үеэр гаргасан байна. “Бага хурал хоёр жилд нэг удаа болдог бөгөөд энэ удаад 15 орны 90 гаруй хүн оролцов. Үүний үр дүнд дэлхийн хэмжээнд Тэнгэризмын төвийг Бишкек хотод нээхээр шийдсэн ажээ.
Бага хуралд оролцогчид, Тэнгэризмийг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөх, 2016 онд шүүхэд ялалт байгуулснаар Тенгэризмыг шашин гэж бүртгэх ёстой байсан боловч шүүхийн шийдвэр хараахан хэрэгжээгүй байна гэжээ.
Тэнгэризмын үндэс нь Тэнгри бурхан шүтдэг, тэнгэрийг бэлгэддэг. Энэ нэрийг МЭ 1-р зууны үед хятадын тэмдэглэлд нүүдэлчдийн тайлбар дээр анх дурдсан байдаг. Гэсэн хэдий ч орчин үеийн Тэнгэризм нь нео-паганизмын чиг хандлагын нэг гэж тооцогддог бөгөөд 1990-ээд оны үед л алдартай болсон. Тенгэризмыг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрсөн шүүх хурал Киргизстанд хэдэн жил үргэлжилсэн.
2016 онд гаргасан "Шашин, хууль ба улс төр" шинжилгээний бүтээлд Тенгэризм нь жинхэнэ шашны шинж тэмдэггүй гэдгийг тэмдэглэв. Тус төв Оросын тодорхой шашны эрдэмтэдтэй хамтарч ажиллахаар хандсан байдаг.
Америкийн Үндэсний Түүхийн Музей шинжлэх ухааны цуврал бүтээл гаргадаг юм. 1941 онд тус музейн ажилтан В. Кларк Америкийн анхны уугуул нутгийн иргэд (aboriginals)-ийн талаар музейн баримтуудад үндэслэн “Нэгдсэн Улсын Индианчууд” хэмээх судалгааны бүтээл ном гаргасан байна. Арван мянга орчим жилийн өмнөх Их мөстлөгйин үед Ази тив буюу эх газраас Сибирээр дамжин Альяскт ирж, улмаар Америкт суурьшсан уугуул иргэдийг индианчууд гэдэг байжээ. Тэр эртний хүмүүс бол Монгол болон монголорхуу төрхтэй хүмүүс байсан гэдгийг түүний баг тодорхой баримтуудад түшиглэн тайлбарласан байна.
ФОТО
ВИДЕО
