Монголчууд гал голомтоо хаан эцэг, хатан эхийн голомтыг таслуузай хэмээн эрхэмлэдэг. “ гал голомт” гэсэн утгатай. Гал ариуны, мөнх тэнгэрийн бэлгэдэл.

Монголчууд гадны хүнийг хүлээж авахдаа хоёр галын хоорондуур оруулдаг байсан ба эдүгээ ч хүн нутаглуулагсад болон уналга, ачлагыг нь мөн ингэж ариулдаг заншил хэвээр байна. Голомт гэдэг бол нэг овог юм уу нэгэн удам угсааны залгамжийг хэлдэг. Тулганы хаяагаар нь хог тарих, галдаа нохойн баас, шувууны сангас, сонгино, саимсаг, хог, үсний сэв оруулах, мэсээр төнхөх дор явдал,мөр самуурна гэдэг. Гал уруу нулимах, захад мод түлээ хагалах, гал дээгүүр алхахыг цээрлэдэг. Галаа баясган.хүнс гаргаад нуглуур, тогоо нэрээд архи, шар тос, өөх, шинэ торго дурдамын өөдсийг дээжлэн өргөдөг. Тэнгэрийг нь ариулах болбол галдаа бор давс өргөдөг. Галын тэнгэр, хоол гурав савхдах, мах гурав огтлоход хүртэл горьддог гэдэг.

Монгол хүн гэрлэхдээ галдаа мөргөдөг, айлын отгон хүү гал голомтоо залгамжилдаг нь их эртний ёс билээ.
Аргалын арагийг гал голомтын сан гэж үздэгээс түүн дээр сандайлдаггүй, орой нь заавал түлшээр дүүргэдэг.Галын хайчыг хойморь уруу амыг нь харуулдаггүй. Хар элгийн айлаас гал авах, мөн айлд өгөхийг цээрлэдэг. Аргалын арагийг гал голомтын сан гэж үздэгээс түүн дээр сандайлдаггүй, орой нь заавал түлшээр дүүргэдэг.Галын хайчыг хойморь уруу амыг нь харуулдаггүй. Хар элгийн айлаас гал авах, мөн айлд өгөхийг цээрлэдэг. Гал тахих ёс бөө мөргөлөөс улбаатай бөгөөд бурханы шашин дэлгэрэхээс урьд галын тэнгэр гэдэг байснаа эдүгээ бурхан гэх нь олширчээ.
Галын бурхан буюу тэнгэрт зориулан: “Сүмбэр уулын төдий идээг, сүн далай төдий ундааг ,сүрт галын бурхан ГАЛАХАЙ танд өргөе!” гэж галдаа тос, өөх сэлтийг өргөн мөргөдөг заншилтай. Ихэс дээдсийн галыг тахихдаа: Одноос олон малтай болготугай, уулнаас их цагаан өргөөтэй болготугай, төрсөн биеийг маань мөнх жаргаатугай, төр барих нуган хүвүүнтэй болготугай! гэдэг бол ядуусынхыг: Нуурт зогсох олон адуутай болго та, ноён хүнийг дагах хиа хүвүүнтэй болго та, задгай олон хоньтой болго та, зан сайт охидтой болго та!” гэдэг байжээ.
Галын тэнгэр зүүн-өмнө зүгт оршдог ба ямаа хөлөглөсөн эцэг эхийн золголттой тэнгэр байдаг гэж сударт өгүүлжээ. Сэтгэлд сэвтэй зүйлийг галдаа ариулж хэрэглэх явдал энд тэндгүй байдаг. Таваас доош настай хүүхэд гал хараад инээдгийг галын тэнгэртэй ярьж байгаа нь тэр гэдэг.
Галын тахилгын үед тэр айлд гадны хүн , жирэмсэн, сархад хүртсэн хүн байхыг хатуу цээрлэнэ . Гадны хүнд айлын лай гай үсрэх, жирэмсэн хүний ураг эндэнэ, согтуу хүний насанд цөвтэй айлын гал дошгин ширүүн тахигдах жишээтэй.Зайран хүнээр галын буулттай гэрийн эзний ивээл ээлтэй өдрийг тааруулж тахиулах нь зүйтэй. Удган айлын гал тахихгүй гэдгийг сайн санах хэрэгтэй шүү. Хэрэв тахиулсан тохиолдолд 3 жилийн дараа яаж яваагаа эргээд нэг сайн тунгаан хараарай. Гал тахидаг тохиолдол маш ховор байдаг дээд тэнгэртээ галаа мандааж бадраасан тусгай өндөр эрбийн арай өөр жаягийн онгод үйлддэг гэхдээ тийм удгад нь одоо бараг байгаа үгүй нь юу л бол…Эс бол нас өндөр гарсан цэвэршсэн, насаарай тэнгэрийн үйлэнд зориод явсан учиртай удган тахих болов уу түүнээс хаа хамаагүй одооны бөө гэх нэртэй эмэгтэй улаачид минь мэдэхтүн. 3 жилдээ дараалан тахисан айлын гал голомт харлах учир байхгүй өөдлөн дэвжихийн үндэс суурь болж байгаа юмаа.
Айл гэрийн гал голомт тахих нь харилцан адилгүй өөр өөр жаяг арга барилаар өргөх өргөл нь хүртэл өөр байдаг .Тиймээс хэн хүнгүй шууд хийдэг амар засал биш гэдгийг хатуу санах хэрэгтэй улаач нар минь амь нас ,эд баялаг, эрүүл мэнд, буян хишиг, хамаг зүйл үүнд оршдог учир ,дээдийн дээд хатуу засал сайн бодож билэгшээж ач холбогдол хариуцлагатай хандах нь тэр жилийн чинь өнгө болж өгнө.Зайран галын тэнгэр Галахайд өргөлийг өгөөд хөгжөөгөөд баясгаад тахиад морьддог бол удган тахихаас бусад бүх үйлдэлийг хийгээд түүнийгээ тахисан хэмээн андуурч суудаг нь улаач нарын том алдаа юм шүү. Галд өргөх өргөлийг бичиж аваад бүгд адил хийх гээд байдаг энэ том эндүүрэл шүү гэмээр байна. Учир нь тухайн айлын галын эзэн өөр өргөх өргөл нь жаяг нь өөр өөр байдаг учир алдаа мадаг гарах учиргүй хатуу байдгийг сайн санаж яв. Авах гээхийн ухаанаар хандаарай

Зайрантай бөөлдөг маана учиртай шүү
Maitsetseg Khongor

Twitter