ОВООНЫ ТУХАЙ ЮУ ГЭЖ БОДДОГ ВЭ? БӨӨД ЧУЛУУН ОВОО БАЙГААГҮЙ!

Овооны тухай юу гэж боддог вэ? Бөөд чулуун овоо байгаагүй! харин урц модон асар, хээрийн онго гэх мэтээр модоор хийсэн цөөн тэмдэгт газар л байсан. Онгон дагшин байгалиа өөрөөр нь байлгаж шүтлэг өргөлөө өргөдөг байсан гэх яриагаар эхлэе.

Хад чулуугаар овоо босгож голыг нь модоор амьлуулан зүрхэн чулуу цээж голд нь байршуулан дэлгэдэг заншил бас бий. Хайрхан уулс дээр буюу оройд гаран овоо босгол хийж дарцаг хадаг хийсгэдэггүй. Шүтлэг, сүсэгээ өргөх хайрханыхаа бэл доод газрыг гуйн аргадаж, түүндээ ёс заншилийг шингээн овоо босгодог. Ирж явхад овоо хаданд элдэв зүйл хуран чуулахвий гэхийн үүднээс ч мөргөлчид очихдоо овоог амьлуулан элдэв зүйлс суусан бол бузар дэвийг ханзалж чагталж мөргөл өргөл хийх шүтлэгтэндээ цагааруулж өгнө. Үйлсээ гүйцээж явахдаа хүртэл замын буруу зүйл дайрахгүй байг, хор харын үйлүүд алсуур байг гээд даатган овоогоо бас чагтлан морддог билээ. Энэ нь хэт шашинчисан мэт харагдах, сэтгэгдэл түрүүлдэг байх. Угтаа бол овооны дэргэд лам, дэвэн дүүлэх жигүүртэнүүд их үзэгдэх болсон тул ойлголт иймд биз. Тайга, ойт газартайгаа ойр байдаг хээрийн онгод, явган бөөлгөө хийх зарим бөө нар эртний уламжлал, байгаа нөхцөл үйлээрэй зэл татах, урц модонд даавуу самбай тогтоох зэргээр хүч шингээх ба энерги, эрчим хүчтэй холбогддог байсан. Хад чулуун овоонд мөргөж сүсэглэж байгаа нөхөд ч тэнгэр, газрыг холбож энерги үүсгэдэг билээ. Овооны тухай зарим баримтууд: Монгол түмэн аян дайнд мордохдоо цэрэг эрчүүд нь нутаг нутгаасаа нэг нэг чулуу авчирж аян дайнд мордох газар нутгийнхаа захын уулын орой руу явган алхаж цуглуулж тавьдаг. Ингэж овоолж тавихдаа одоо овооны их нь таньдаа байгээ, олз омгийн их нь маньдаа байгээ,буцаж ирэхэд бүх чулуу нутаг нутагтаа одож босгол тарсан байгээ гэж сүслэдэг байж гэнэ. Ингээд буцаж ирэхдээ амьд ирсэн цэргүүд 1, 1 чулуугаа аваад харьдаг, үлдсэн чулуу болгоноос аян дайны өрлөг нь жанжин нь өршөөл хүсэн өнөөх чулууг амь эрсэдсэн цэргээ төлөөлүүлж өөрийнх нь нутагт нь авч очин овоо босгон ёслол үйлддэг. Тийм ч учраас овоо босгол болгонд чулуу бүү нэм очсон болгонд өргөл бүү өргө гэдэг байжээ. Монголчууд өвөг дээдсийн сахил,огоорч эгээрэх сэтгэл,сүнс оршдог гэдэг утгаараа идээ ундааныхаа дээжийг өргөх, 3 тойрч хүндэтгэл үзүүлэх зэрэг ёслол үйлддэг. Тэрхүү босголд хэт их хадаг даавуугаар дарахыг цээрлэдэг байж. Энэ нь нутгийн чулуунд оршоосон сэтгэл төөрнө гэж үздэгтэй холбоотой аж. Тэгээд ч нар жаргаснаас хойш овоон дээр зогсдоггүй, харанхуй үдэш бүрийгээр чанга дуун халиадаггүй жамтай юм билээ. Овооны цээр -Овоо тахисны дараа овооны орчимд буй нуур цөөрмийн загас жараахайг барихыг цээрлэнэ. Овооны сахиулсан хилэгнэхээс сэрэмжилж буй хэрэг. -Овоо тахисны дараа овоон дээрх өвс, мод, чулууг дураараа хөндөх, хөдөлгөхийг цээрлэнэ. Тахилга талаар болно гэнэ. -Овооны найр наадамд охин хүүхэд уралдааны морь унахыг цээрлэнэ. Унаваас охин хүүхдэд ээлгүй болно гэнэ. -Овооны дэргэдүүр морь унаанаас буулгүй, овоонд чулуу өргөлгүй өнгөрөхийг цээрлэнэ. Үйлс бүтэхгүй гэнэ. -Доёнд гаргасан юм, овоонд өргөсөн юмыг авахыг цээрлэнэ. Эзэнтэй болчихсон гэдэг. -Овооны дэргэдэх уул, толгой газрыг тайхыг цээрлэнэ. Овооны сахиулсан зайлна гэхийн учир тэр. -Овооны хажууд ан гөрөө хийх, улай гаргахыг цээрлэнэ.Нүгэл болно, сахиулсан хилэгнэнэ гэх.
Авралт тэнгэр онгодод андгай тавьж айлтгах ину Угийн их гарвалтын Утсан торгон жолоог атгасан Удай мөнх тэнгэрийн Уран хар улаач би Олны тусын тулд Онгод буумлаа урьж Зовлонтонд жолооч Золгүйтэнд тусч Гаслантанд газарч Хэлгүйтэнд хэлмэрч Хэлтгий заяатанд зааварч больё Бадрах улаан галынхаа Баруун өндөр хойморь дээрээс Төрт ёсондоо сүсэглэж Төрийн хар цагаан сүлдэндээ мөргөж Андгай өргөж ёслохдоо Өнчинд эцэг эх болж Үгээгүйд тэтгэлэг болж Хэн гэж гадуурхахгүй Халуун гэж дотночилохгүй Ядарсанд явганаар хүрч Өвдсөнд үхэр тэргээр хүрч Шившилэгтэй хүний шавгийг татаж хараад Ядарсанд хүнд яс түлж нэг үзэхдээ Үхлээр айлгаж үхэр малыг нь туухгүй Аюул гамшигаар айлгаж Адуу малыг авахгүй Авцаа өгцөөний жишигт тогтохгүй Эндсэн заяаных нь элийг нь Харсан заяаных нь зол жаралыг нь Хар цагаанаар дайж нэг өчихөө Андгайлая Өнгөтний царай Өмсгөл зүүлт Өглөгчийн гарыг харахгүй Баяныг бялдуучиллахгүй Бядуу ядууг ялгахгүй Бусдадаа атаархахгүй Бөө удгадад мөчөөрхөхгүй Бүтээх хэрэгт хов зөөж хориг саад болохгүй Хэлсэн хэргээ хэлэлцүүлж Зорьсондоо золгож байхаа Андгайлая Төлөв түвшин андгайгаа сахиж Төлөг мэргээ андуусаж Түмэн олноо хуурч Туух эдээр ашиг хонжоо харж Тэнгэр шүтээндээ тээгнэх зүйл Тавьж ам гарахгүй гэдгээ андгайлая Хар шарыг найран Хослуулахын төлөө Хөх тэнгэрийн сургаалиас Халихгүй гэдгээ Андгайлая Нөхчөгчидийн нүгэл бузар Нанж сархадын хар бузар Нүгэл хэмээн шүгэлийн бузар Нөхцөж явалдахын хормойн бузарыг Хориглон цээрлэж тэвчихээ Андгайлая Дээгүүр дэвүүлдэггүй Доогуур гулдруулдаггүй Алтай хангайн орны Ариун сайхан үнэртнээр Ариулан байж аргадаж Үнэртүүлэн байж өргөж Ариун их үйлсийг ашид цагааруулахаа Андгайлая Араатан санваартан хийгээд үнэгний мах Аюу баавгай гээд доргоны мах Алив бузар идээг тэвчиж Аяга тагшны бузраас сэрэмжилж явахаа Андгайлая Асралт эцэг эхээ тахимдаж Ачлалт буурал өвгөдөө хүндэтгэж Аархал омгорхол бүхнээ дарж Ард суух багш юугаан дээдэлж Алгалсалгүй сургаалыг дагаж Явахаа Андгайлая Андгайлсан андгайг минь Асар хурмаст мөнх тэнгэр сонсог Алаг дэлхий этүгэн тэнгэр гэрчилэг Ам өргөсөн андгайнаасаа сөрж няцваас Амь нас минь барагдаг Аль сүнс минь халиг Хайран энэ бие минь Хадны ёроолд хагдшиг Байгаа энэ бие минь Барагдаж бүгэн одог Зүрх сүлд сүүдэр минь Зүүний тэнгэртээ Зүүд болон замхараг Бодол сэтгэл түүх минь Барууны тэнгэртээ Бурхадын харц болон бууг Авралт мөнх эцэг тэнгэр Ачлалт этүгэн эх тэнгэр минь Андгайг минь сахиулж хайрла Андгай нэгт бөө нар минь Амыг минь сануулж чиглүүлж хайрла Уул усны эзэн савдгууд минь Уг гарвал бурхад шүтээнүүд минь Бут бүрийн бурхадууд минь Хад бүрийн бурхадууд минь Андгайр минь батжуулж хайрлаа Шөөг Шөөг Шөөг Шээг Шээг Шээг