Увс аймгийн Зүүнхангай сумын төвөөс урагш хоёр км газарт буюу Хан хөхий нурууны төгсгөл хэсэгт “Дааган хайрхан” нэртэй уул бий. Мөн Завхан аймгийн Баянхайрхан сумын нутагт “Баянхайрхан” нэртэй уул бий.

Увс, Завханыхан эрт дээр үеэс энэ хоёр уулыг эгч дүү уул гэж домоглон ярьсаар иржээ. Энэхүү хоёр уулыг Булнайн нурууны 1905 оны газар хөдлөлтөөс болж хоёр салсан гэж үздэг. Эрт цагт энэхүү нутагт лусын дагина адил үзэсгэлэнтэй сайхан хоёр охинтой нэгэн айл байжээ. Тэднийхтэй хошуу залган оршдог, одоогийн Завхан аймгийн Баянхайрхан сумын нутагт нэгэн хөгшин ноён амьдардаг байж. Энэ ноён эгч дүү хоёрын багыг нь хүчээр авч суужээ. Тиймээс эгч дүү хоёр бие биенээ санаж мөрөөдөн уйлж гашуудсаар байгаад хоёр нутагтаа нэг нэг сайхан уул болж тогтсон гэх домогтой бөгөөд тэр нь “Дааган хайрхан”, “Баянхайрхан” хоёр юмсанж. Энэ хоёр уулын дунд “Цавдан” хэмээх нуур бий. Жил бүрийн цагаан сарын шинийн нэгний өглөө нар мандахаас өмнө “Дааган хайрхан”, “Баянхайрхан” уулыг холбосон ихээхэн манан буюу зурвас нууран дээгүүр үзэгддэг бөгөөд уг манан дотор ногоон дээлтэй, хөх морьтой эмэгтэй хүн явж байгаа юм шиг дүрс харагддаг юмсанж. Үүнийг нутгийн ардууд “Дүү нь ирж эгчдээ золгож байгаа юм” гэж ярилцсаар иржээ. Ер нь Хан хөхий уулын савдаг эмэгтэй хүн байдаг гэсэн домог яриа үүнтэй холбоотой байж болох талтай. Түүнчлэн Мөнххайрхан уулын савдаг эмэгтэй хүн байдаг гэсэн домогтой бөгөөд дээхэн үеийн цуутай үзмэрчид “Мөнххайрхан ууланд гоё хувцастай, зээрд хонгор морьтой эмэгтэй хүн явж байдаг” гэж онцолсон байдаг.

Twitter