#ДАГУУЛ БУЛШ: Монголд олдож байсан Хүннүгийн хаадын булшнууд дотор ГОЛ МОД II хамгийн том хэмжээтэй нь юм.

Уруу харсан пирамид хэлбэртэй булшны их бие 47м, бунхан руу орох үүдэвч 38м урт. Малтлага судалгааны явцад НТ 80 – 100 оны үед хамаарах Шаньюйгийн булш болохыг тогтоосон. Дагуул 29 дагуул булшинд 1.7 настай хүүхдээс 35 настай эрэгтэй хүн хүртэл нийт 28 хүн, нэг адууг хамтад нь оршуулсан байна.

#АЛТАН ХЭЭТ АВС: Язгууртны авсыг монгол гэрийн хана мэт хээлэн алтаар чимэглэж, эрдэнийн чулуу шигтгээ бүхийгээр хийсэн байдаг нь “хадан гэр”-ийг зэхэж оршоодог эртний уламжлалтай холбоотой. Мөн гол бунхан орчимд 21 адуугаар тахил үйлдэж, адууны хэрэгсэл дагуулж, үнэ цэнэтэй эд хэрэглэл, алт мөнгөн чимэглэл бүхий сүйх тэргүүдийг жиргэн хийсэн байсан.
#ХААНЫ ЯС: Шаньюйгийн шарилаас зөвхөн гавлын ясны хэлтэрхий, дунд чөмөгний яс үлдсэн байсан. Өмнө нь 100 орчим антропологийн олдвор байдаг ч хаад, язгууртных тэр бүр олдож байгаагүй учраас энэхүү ясны олдвор нь антропологийн хувьд ач холбогдолтой. ДНК-ийн судалгаа нь өнөөг хүртэл маргаантай байдаг хүннүчүүдийн угсаа гарвалын талаарх эргэлзээг тайлахад хувь нэмэр болно гэж үзсэн. Дундад Ази, Казахстан, Киргизстан, Турк зэрэг орнууд Хүннү нарын ур гарал үүслийг булаалдсаар байгаа билээ.
#СҮЙХ ТЭРЭГ: Бунханаас жижиг, том нийт 15 орчим сүйх тэрэгний эд ангиуд гарч ирсэн бөгөөд тэдгээрээс бүтэн угсрагдах боломжтой 6-7 тэрэг байжээ. Нэг сүйх нь ханз үсэгтэй, гоёлын хийцтэйг үзвэл Шаньюйд Хан улсын хуанди бэлэг болгосон байх. Бусад сүйх нь хүннү хийцтэй, чимэг урлал онцгой байдаг нь Шаньюй нарын эрхэм тансаг хэрэглээг илэрхийлдэг. Тэрэг болон хөллөх морины тоног хэрэгслийг тэр чигээр нь алт, мөнгө, эрдэнийн чулуугаар чимж, хүрлээр гайхалтай нарийн урлажээ.
#ШАГАЙ ба ТАМГА: Шаньюйгийн булшны зүүн талаар байрлуулсан 3 дугаар дагуул булшнаас нэг нас 7 сартай хүүхдийн оршуулга олдсон юм. Тэрхүү хүүхдийн булшинд 200 шагай хийсэн байсны 20 гаруй нь тамганы дүрстэй. Тэдгээрт Чингис хааны “наран тамга”, Өгөөдэй хааныхны “дэгрээ тамга”, Мөнх хааны удам угсааныхны “сэрээ тамга” зэрэг нь яг тэр хэлбэрээрээ дүрслэгдсэн байдаг нь маш чухал баримт юм. Чингис хаан болоод боржигон овогтныг Хүннүгийн эзэнт гүрний Шаньюй нарын залгамжлагч нар гэдгийг баталжээ.
#РОМ АЯГА: Судалгааны багийн ахлагч доктор, профессор Д.Эрдэнэбаатарын өгүүлснээр Гол мод II малтлагын нэгдүгээр булшнаас гарсан шилэн аяга цаг хугацааг тогтооход тусалжээ. Хоёр өөр шилийг уусган хольж урласан аяга нь эртний Ромын хаадын ордны тансаг хэрэглээний нэг аж. Шилээр урлах арга нь НТ I зууны 2-р хагаст хамаарах эртний Грекээс Ромд уламжилсан соёл юм. Ийм аяга Германд 3 ширхэг, АНУ-д 2 ширхэг хадгалагддаг бөгөөд зургаа дахь нь ийнхүү Монгол Улсаас олджээ. Энэ олдвор булшны насыг хэлээд зогсохгүй Ром ба Хүннү гүрний хооронд харилцаа холбоо байсны нотолгоо болдог.
#ХАШ: Монголоос урьд өмнө олдож байгаагүй, зөвхөн Хятадын эртний хуанди нарын гарт байдаг, оршуулахад нь зүрхэн тушаа газар нь тавьж оршуулахад хэрэглэдэг “хаш” чимэглэлийг Гол модны энэ булшнаас олсон бөгөөд хэмжээний хувьд Хятад улсад ч олдож байгаагүй том юм. Хашийг хөвөөлөн адуу малыг хүртэл чимэглэсэн нь сонирхолтой. Эртний үгэнд “эрдэнийн хаш нь эзнийхээ биеийн байдлыг илтгэдэг” гэдэг. Гартаа барихад өнгө нь хувирч байвал эзэн нь өвчин эмгэг туссан, эсвэл хорлогдсон хэмээн мэддэг байжээ. Эл хаш чимэглэлийн олдворыг эдүгээ Монгол Улсын эрдэнэсийн санд хадгалж байна.
#ГАДНЫ ТУСЛАМЖГҮЙ ҮНДЭСНИЙ МАЛТЛАГА: Гол мод II малтлага нь Монгол Улс гадны тусламжгүйгээр бие даан малтан судалсан хамгийн том судалгаа шинжилгээний ажил юм. Тус малтлагыг “Женко” группын “Түмэн хишигтэн” ХХК ивээн тэтгэсэн. Төсөлд ЭША, археологич, антропологич 6, археологи болон түүхийн мэргэжлээр суралцаж буй оюутан 80 гаруй, цэргийн албан хаагч 80, инженер, техникч, жолооч, механикч, аж ахуй, гал тогооны гэх мэт 20 орчим, нийт 200 орчим хүний хүч хөдөлмөрөөр малтаж 2000 гаруй цул алт, мөнгөн эдлэлийг илрүүлж Монгол судлаач эрдэмтдийн чадал чансааг дэлхийд таниулсан цогц ажил болсон билээ.
#Жич: Энэ малтлага судалгаа, олдвор бол Монголын түүх, археологийн салбарын ГАЙХАМШИГ, сод үйл хэрэг юм. Үүнтэй хэн ч маргах аргагүй.
Hishgue Tumur

Twitter