Ардын уран зохиолч, төрийн шагналт Д. Пүрэвдорж агсны "Сэгс цагаан Богд" найраглалыг мэдэхгүй хүн үгүй. Нэгэн үеийнхний зүрхний дуудлага, амны уншлага болсон ч гэж хэлдэг.

(Тэмээчин бүсгүйн захидал)

Сайхан хотын
Хөөрхөн хархүү
Сайн байна уу?
Тэнэгэр говийн
Тэмээчин бүсгүй
Сайн байна
Намар та манай нутагт
Нартай хамт ирсэн юм уу
Сэгс цагаан богд ууланд
Сэрүү унах болоогүй юмуу
Цэлгэр говь минь нараа дэлгээд
Цэнхэр хадаг шиг намиатан байна
Сар хаяанд хонож салхины үзүүрээс
Хээрийн үнэр анхилан
Нарны элч ус мэт
Газрын хээлэнд шингэж
Намрын говь дулаан байна
Зун намартаа говь ингэж
Зуух мэт голдоо халаад
Өлгийтэй нялхас шиг
Өвөлдөө илчээр амьсгалж
Цан хүүргээ үргээн
Цас үүлэндээ хайлдаг юм
Нүдэнд дулаахан хархүү та
Нүүдлийн шувуу байсан юм уу?
Уужим говийн бяцхан бүрд би
Ус нь цалгиж үлдсэн юмуу
Сэм сэмхэн санаа алдаад
Сэтгэл нэг л сүжрээд байна
Намар та манай нутагт
Нартай хамт ирэхдээ
Намайг ганц түлсэн шүү дээ
Батиар биш дээ хүнийг та
Барьж харах шахсан шүү дээ
Өөрөө тэгж өдөхийг өдчихөөд
Өндөг шиг дуугүй явчихаад
Шувуу бүхэнд үг заагаад
Шуудан бүхэнд захиа дайгаад
Нэгдлийн даргаас ч санаа зовохгүй
Нээрэн та намаржин чадлаа
Уншаад баймаар таны захидлууд
Уулзахын заяа өгөөч гэжээ
Уулзахын заяа өгье гэтэл
Учралын жаргал аваач гэжээ
Учралын жаргал авъя гэтэл
Улаанбаатарт ирээч гэжээ
Сэгс цагаан богдоо орхиод
Сэтгэл юугаа дагая гэвэл
Хонгор таны гэргий болоод
Хот газар сууяа гэвэл
Говь нутгийн хүрэн бүсгүйн
Гоо үзэмж хүрэх болов уу
Онгож гандсан миний царайд
Оо энгэсэг таарах болов уу
Уур гүйсэн байшинд суухаар
Утаагүй галд цай чанахаар
Улаа бутарсан говио орхиод
Улаабаатарт очъёо гэвэл
Буянтай ханийн цалин хүртсэн
Бурхан байлаа ч таарах болов уу
Буурал хангайн цагаан өвөл
Булган дээлтэй ч даарах болов уу
Уучлаарай найз минь
Уурлах хэрэггүй тоглосон юм

Улаабаатар сайхаан
Уулс тийшээ хаяа тэлсэн
Үүлс дээшээ дээвэр тулсан
Улсын минь чандмань эрдэнэ
Улаанбаатар сайхаан
Өдөн дэрнээс
Өглөө өндийж
Өнгийн шаахай
Өлмийд углаад
Цоохор торгон
Хэвнэг нөмөрч
Цонхны хөшиг
Хэцээр татаж
Халуун ус
Хананаасаа аваад
Цахилгаан зууханд
Цайгаа чанаж
Үеийн тандаа эрхлэн суувал
Үнэхээр нэгэн жаргал бус уу
Гурван талтай толины урд
Дөрвөн талаа толидон засаад
Гурван зүүгийн булган малгай
Төвхөн агаад жишүү тавьчихаад
Өрнө зүгийн шаавай гутлын
Өндөр өсгий шатаар товшиж
Цагаан харшийн ёроолоор
Цантай чулуун гудамжаар
Ажилдаа яаранхан
Автобусанд яаранхан
Амраг нөхрөө сугадан алхвал
Аяа бас жаргал бус уу
Ажил тарсны дараагаар
Аав ээжийн ерөөлөөр
Цэцэг шиг хөөрхөн хүүгээ
Цэцэрлэгээс хамт аваад
Цэнгүүн сайхан үдэш
Цэнхэр дэлгэц ширтээд
Хөвсгөр диваанд шигдэжд
Хөгжим дуу чагнан
Сайхан бие эрүүл
Санаа сэтгэл саруул
Бие биенээ хайрлан суувал
Бидэн хоёрын жаргал бус уу
Тэгэвч найз минь би
Тэнгэрийн энэ л хаяандаа
Тэмээчин эгэл заяандаа
Тоост их говийн
Тортогт хөх асар
Сэгс цагаан богддоо
Сэтгэл хоргодоод болохгүй нь
Сундлан нүүх үүлс шиг
Суварган цэнхэр уулсаа
Сувд шиг бэлд нь гялалзах
Сум нэгдлийн төвөө
Энэ нутагт тулсан
Эцэг өвгийн галаа
Он жилээр нэхэлгүй
Орхиод явж чадахгүй нь
Ай даа сайхан говь минь
Алтан шаргал говь минь
Анагай гурван цоохор
Ажин гурван ширдэг
Ах дүү гурван хаалга
Аман гурван сээр
Ар гурван дэл
Алаг гурван шанд
Задгай гурван хээр
Зах гурван бамбуу ...
Нэр хүртэл шүлэг
Нээрээн сайхан нутаг
Аяа сайхан говь минь
Алтан шаргал говь минь
Солонгын долоон өнгө билээ
Идээний таван амт нь билээ
Ижил нь үгүй үнэртэн билээ
Ид шидийн үзэсгэлэн билээ
Аагтай цай шиг шаргалтан байдаг
Аргалын зоо шиг хиргэлтэн байдаг
Атан тэмээ нь хонгортон байдаг
Алагхан говьдоо хайртай би
Эмээлийн бүүрэг шиг элгэн хад нь
Эсгээд авмаар иртэй ч гэлээ
Ээрэм газрын алаг чулуу нь
Эрхний бөөр шиг элүүн билээ
Их говийг холоос харахад
Ихэмсэг алс нь хүйтэн ч гэлээ
Илчтэй хөрсийг нь алгаар дарахад
Илүүрийн ул шиг халуухан билээ
Хулангийн тоос шингэх бэл нь
Хуурайн ар шиг ширүүн ч гэлээ
Хүйсэн чинээ зүлгэн газраа
Хүүхдийн зулай шиг нимгэн билээ
Голдоо хүртэл хатсан юм шиг
Говийн заг хатуу ч гэлээ
Нарны илчинд ноцтол халсан
Нарийхан мөчир нь ногоон билээ
Цаадах уулс нь зэрэглэн хөвөх
Цагаан далай зэрэглээнд тунах
Өртөө газраас айлын гэр
Өдрийн од шиг цахилнам билээ
Халуун тогооноос бүрхээр авахад
Хамар цоргин бүгчих уур шиг
Таана аагсан хөхөмдөг манан
Талаар дэгдэн хөөрнөм билээ
Хүдэн татсан нутаг юугаа
Хүсэл нь дагаад халуун явдаг
Хүрэн царайтай говийн хүмүүс
Хүний ясаар сайн билээ
Ялаа хальтрам ханан хавцалд
Янгир нь ятаатай ассан байдаг
Асга шаргих хадан хавцалд
Аргаль хоньтой нийлсэн байдаг
Алаг тууз шиг эрээн цайдамд
Адуу нь хулантай уралдан байдаг
Тэнгэрийн хиаз шиг цагаан цээлэнд
Тэмээ хавтгай туйлан байдаг
Өнгө гэрлийн хувилгаан
Өвгөн манхны давалгаан
Говь сайхан нутагт минь
Гоё сайхан болж байна
Цагаан суурин хээр босож
Цахилгаан дэн гэрт асаж
Цэнхэр говьдоо манай нэгдэл
Цэцгийн мандал дэлгэж байна
Хүний санаа алс сууж
Хүсэл бодол нь айл бууж
Эгэл олны амьсгаа нийлсэн
Энэ нэгдэлд амьдрал сайхан байна
Намар та энэ нутгаар
Нартай хамт давхиж явахдаа
Манай нэгдлийн сайхныг биширч
Малчдын хойморт саатаж суухдаа
Уянга модтой цагаан гэрийг нь
Улаабаатарын ганган тавьцыг нь
Машинаа зогсоож гайхсан гэнэлээ
Малгайгаа авч магтсан гэнэлээ
Нээрэн ч энд говь шигээ
Нэгдэл маань өргөн байна

Сэгс Цагаан Богд шигээ
Сэтгэл минь өндөр байна
Үеийн найз нь өөрийн нэгдлийн
Үүднээс сөхөж өрхнөөс татаж
Алсын хүнд хайраа хадгалж
Айлын хүүгээс түүнээ харамлаж
Задгай шаргал хүлгэн говьдоо
Зандан шатар шиг зуун тэмээгээ
Үүрийн туяанаар өрж явна
Үдэш болтол нүүж явна
Хонгор найз минь уулзъя гэвэл
Холын надтай учиръя гэвэл
Нар шиг говьдоо таныг урья
Сар шиг гэрээ энд барья
Эрхэм таныг эргээд ирэхэд
Эгийн голынхоо алимаар дайлъя
Усан үзмийг нь багцыг таваглаж
Ургацын шимээр хүндлэн цайлъя
Хангайн гоёлыг говьд өмсгөх
Хотын соёлыг хөдөө хүргэх
Хувь заяаг та бидэнд
Хувьсгалт буурлууд тавьсан байна
Хот хөдөө адилхан болох
Хойчийн өдрийг ойрхон болгож
Залуу насныхаа хамаг өнгийг
Зах нутагтаа хамаг өгье
Маргад тэнгэрийн чулуун зүмбэр
Манант говийн үүлэн сүмбэр
Сэгс Цагаан Богд ууланд
Сэтгэл байвал жаргал байна
Аяны чинь дөрөөг
Сүү өргөн мялаая
Алсын чинь харгуйг
Сүй болгон хүлээе
Баяртай найз минь
Хариу бичээрэй
Байнгын минь хаяг
"Сэгс Цагаан Богд!"
Энэхүү алдартай найраглалын хариу болгож Т.Очирхүү агсан “Улаанбаатар минь баяртай” хэмээх найраглалыг нэлээд олон жилийн дараа бичиж байжээ. Найраглалыг бүрэн эхээр нь уншигч танд толилуулж байна.
(Д.Пүрэвдоржийн "Сэгс Цагаан Богд" найраглалын баатар тэмээчин бүсгүйн захидлын хариу)

Хөдөө нэгдлийн тэмээчин
Хөөрхөн бүсгүй сайн байна уу?
Холоос чамайгаа мөрөөдсөн
Хотын хархүү сайн байна аа
Сэгс Цагаан Богдод
Сэрүү унах болоогүй нь
Ус нутагтаа хайртай
Уяхан чиний санаа байна аа
"Нартай хамт явсан юм уу?" гэж
Надаас чиний асуудаг нь
Хайр юугаа илгээсэн
Халуун сэтгэлийн чинь үг байна аа
Тиймээ!
Холын чамдаа сэтгэлээ өгсөн
Хотын хархүү би
Нутгийн чинь нууранд хоргодсон
Нугасны нэгэн дэгдээхий байжээ.
Урин хавартаа эргэн ирэх
Усны нэгэн шувуухай байжээ.
Холоо эндээс чамайгаа хүлээж
Долоо хоногийн шуудан тоолж
Амрагийн сэтгэлд хайлан явахад
Өдөрт чи зүрхэнд минь багтах юм
Нар ээсэн говьдоо чи намайг татах соронзон юмуу?
Саран хээрлэх талдаа чи саатан хүлээх хань минь юмуу?
Үе үехэн санаа алдаад
Үнэндээ миний ч сэтгэл сүжрээд байнаа
"Намар та манайд ирэхдээ
Намайг ганц түлсэн" гэнэ шүү
"Батиар биш дээ хүнийг та
Барьж үзэх дөхсөн" гэнэ шүү!
-Өөрөө чи хөөрхөн төрчихөөд
Өөдөөс нь ширтэхээр доошоо харчихаад
Үг хэлэх гэхээр нүүр чинь улайчихаад
Үүд рүүгээ харан яараад байсан шүү дээ!
Мөдхөн тэгээд захиа бичихээр
Мэдээ сураггүй таг болчихоод
Удаж удаж нэг бичихдээ
Улаанбаатараасаа ирээч гэсэн шүү дээ!
Хонгор чинийхээ хүслийг дагаж
Хотоосоо би явъя гэвэл
Дурлал хайрынхаа сэтгэл дагаж
Дуулим талд чинь очъёо гэвэл
Ажилд борогшоогүй цагаан гарын минь
Алга хорсон цэврүүтэх болов уу?
Малд төшөөрсөн найзыг чинь хүн
"Мануухай" гэж шоолох болов уу?

-Санаснаа ингээд нөхдөдөө хэлэхээр
Цаашлуулж тэд маань намайг дөнгөх юм
Ний нуугүй үнэний чинь хэлэхэд
"Нийслэл хүүгийн" үлгэр болно гэлцэх юм
Нээрээ ч бараг үнэн дээ ! гэж дотроо бодовч
Нэг л юм сэтгэлийг минь зовоох юм
Байнгын чинь хаяг
Сэгс Цагаан Богд гэж санахаас
Байж суухын арга олдохгүй юм
Уучлаарай найзаа
Уудам говь нээрээ сайхаан
Зүйдэлгүй хөх тэнгэрийн
Хөмийх тэртээх хаяанд
Зүс цагаан талын
Хязгаар тэртээ холд
Сэтгэл дотор зүмбэрлэсэн
Сэгс цагаан богд уул бий
Итгэл хайрыг минь булаасан
Ээжийн нэгэн охин бий
Тэнгэр тулам бүтээлтэй
Нэгдэлч түмэн идээшсэн
Тэр сайхан нутагтаа
Зандан хүрэн тэмээдээ
Хариулж чи минь байгаа даа!
Захгүй өргөн говьдоо
Дуугаа дуулж яваа даа
Уудам энэ нутагт чинь
Өргөө гэрээ барьж
Ус нутгийн чамаар
Өрхнийхөө оосрыг татуулбал
Хөөрхий хүний үр гэж
Хөгшчүүдийн чинь сэтгэлийг уяраан
Хөөр баяр цалгим
Урам зоригтой амьдарвал
Бие биенээ хайрлаж суусан
Бидэн хоёрын жаргал бус уу?
Нам ардынхаа дуудсанаар
Найз чинийхээ хүссэнээр
Хөдөө нутаг сайхан байна гэж
Дуулж бахдаж явбал
Хөдөөгийн сэхээтэн энэ байна гэж
Дууриал болж явбал
Газрын холд саатаа нь үгүй
Гандашгүй хайрын сэтгэл бус уу?
Учиръяа гэмээн учирсан
Унтрашгүй хайрын жаргал бус уу?
Гэвч найз минь би
Гэгээн тансаг нийслэл хотоо
Гэршиж дассан гудам талбайгаа
Хорин хаврын намтар юугаа
Холбон дурсахгүй байж чадахгүйнээ
Сэгс Цагаан Богдоос явнаа гэхэд
Сэтгэл чинь ямар байлаа?
Учралын сайханд баясаад байвч
Улаанбаатараа орхино гэхээс
Уяхан сэтгэл догдлоод байнаа
"Уулс тийшээ хаяа тэлсэн
Үүлс дээшээ дээвэр тулсан
Улсын маань чандмань эрдэнэ" (чиний хэлдгээр)
Улаанбаатар нээрээ сайхаан
Дурсгал түүхтэй энэ л хотын
... дугаар амаржихын цэлгэр өрөөнд
Уужим орчлонд мэндэлсэн болохоороо
Улаанбаатартаа би хайртай байдаг юм
Аавын минь хэлдгээр хоолоо олохтой болгох
Авьяас ухаан тэлэх номын хуудас дэлгэж
Өлгий сайхан дүүрэгтээ хорин жил бүүвэйлсэн
Өрлөг дотно хотоо би бахдаж явдаг юм
Мандах өглөөний нар нь улаан
Манай хувьсгалын туг нь улаан
Жанжин Сүхийн хөшөө баатар
Жаргалтай түмний нь түүх баатар
Нэр нь хүртэл шүлэг
Нээрээн Улаанбаатар сайхан хотоо
Энэ л хотын хөгжөөнт дүүрэгт
Эрх танхилхан насаа үдэж
Их сургуулийн нь саруул танхимаас
Эрдмийн шим хүртэж гарсан
Унаган хүү нь билээ би
Үзэмж тансаг хотынхоо
Үер шиг хөврөх олны урсгалд
Үеийн найз чинь бүл нэмж
Үүрээр эртлэн ажилдаа явдаг юм
Дөлгөөн Туулын хөвөөнд орших
Дөрвөн давхар нэгэн ордонд
Цагийн зүүтэй уралданхан
Цаас үзэг нийлүүлэнхэн
Буурал профессорын зөвлөгөө сонсож
Буман номын хуудас дэлгэж
Эрдэм шинжилгээний сэдэвт зохиол
"Элсэн далайн хөлөг" -өө бичиж байдаг юм
Домогт өмнийн говийг туулж
Дорнод монголын талыг барж
Тэмээний тухай муугүй судалсан байтлаа
Тэмээчний тухай муухан мэддэг байснаа
Намар танай нутгаар явахдаа
Найз нь үнэндээ ойлгосон юм шүү
Эрдэм шинжилгээний эрэл дундаа
Энхрий чамайгаа олсон юм шүү
Тэнэгэр говийн
Тэмээчин бүсгүй минь ээ
Ирэхгүй нь дээ! гэж итгэл алдрах
Ийм л хүн байж дээ гэж сэтгэл гутрах болоогүй шүү!
Одоо би чинь, чинийх боллоо
Орон гэр минь танайх боллоо.
Тэнүүн говийн чинь бахдах сэтгэлтэй
Тэмээчин чамтай амьдрах хүсэлтэй
Хөгжөөнт хотын нэгэн хархүү
Хөлгийн жолоог чам руу заллаа.
"Залуу насныхаа хамаг өнгийг
Зах нутгийн чамдаа өгөхөөр"
Загийн галын халуун илчээр
Эцгийн голомтыг үүрд бадраахаар
Холын чамдаа сэтгэлээ өгсөн
Хотын хархүү би
Сүү өргөн мялаасан
Аяны чинь дөрөөнд гишгэж
Сүй болгон хүлээсэн
Алсын чинь харгуйд орлоо

... Ай Улаанбаатар
Аз жаргалтай нийслэл хот минь
Сэтгэлд дотно хотынхоо хөгжөөнт дүүргээс гарч
Сэлүүн талын хөдөө рүү хөлгийн жолоо залахад
Эргэн эргэн хоргодох эцгийн минь гэр шиг санагдаж
Эгэл нэгэн хүү чинь баяртай хэмээн ёсолж байна.
Энхрий дотно хот минь баяртай, баяртай
Тэмээчин бүсгүйтэй амьдарлаа холбож
Тэнгэрийн хаяанаас чамайгаа мөрөөдөхөөр
"Дүү хот" -ыг чинь хөдөөд байгуулалцаж
Дүүжүү холоос тэмүүлэн суухаар
Униар татсан говь тийш хүү чинь явлаа
Улаанбаатар минь баяртай.

Twitter