ФОТО
ВИДЕО
Нисэх онгоц Улаан-Үдэд ойртож буулт хийх мэдээлэл цацагдах агшинд онгоцны цонхоор харахад Ихуулсын орой их цасаар хучигдсан харагдана. Их хайрханаас урагш газар гандуу харагдана. Онгоц шазардаж холын аян УлаанҮдэд ирсэнийг тунхаглав.Одоо Буриадын нийслэл хот нь Дорнод Сибирийн эдийн засаг, соёл урлаг, боловсрол шинжлэх ухааны төв бөгөөд харьцангүй залуу, эрчимтэй хөгжиж байгаа хот юм.
Визний асуудал шийдэгдсэнээрдан ганц урагшаа чиглэж байсан худалдаа хоёр чигтээ болсоноор Монголчууд бидэнд боломж олдсон. Гэвч энэ худалдааны харилцаа цаад утгаараа алдагдалтай. Бусдыг эрчимтэй хөгжүүлэх боломж олгож байгаа. Стратегийн түвшинд харилцаа маань нэг л болж өгөхгүй байгаа.
Оростой харилцах хаалга болсон Улаан-Үд хотод дахин ирлээ. Урт удаан энэ удаагийн аялал энэ хүрээд төгсөнө. Аян зам дахиад л эхэлнэ. Бидний оросод ирэхэд тосч авч, явахад үддэг Андрей, Оюна хоёртоо баярлаж байна. Ийм анд нөхөд, хүмүүсийн туслалцаатайгаар аялал, ажил төрөл амжилтанд хүрдэг.
Ийм анд нөхдийн туслалцаатайгаар их хотын бүтээн байгуулалттай танилцах боломж олддог. Хот улам бүр цэцэглэн хөгжиж байна. Бид аялал жуулчлалын чиглэлээр эхлэл нь тавигдаж байгаа хэд хэдэн газраар орж үзлээ.
Улаан-Үд хотод бид хэд хонохдоо цөөнгүй уулзалт хийсэн билээ. Юуны түрүүнд Улаан-Үд дэх Монголын Ерөнхий консулын газартуулзалт хийсэн.
Дараагийн уулзалтын “Хаан тэнгэр” бөөгийн байгууллагийн бүтээн байгуулалттай танилцлаа. Анх уулзахад хоосон байсан газарт Бөөгийн ордон босгож, эргэн тойрон гэр барилгууд бэлэн болж байна.
Бид бөөгийн “Дээж” байгуулагаар очиж, Лусын тахилгад оролцсон. Дараа нь тахилгад оролцсон шүтлэнтэн нартай ярилцлаг хийсэн билээ.
Бид 12 цагийн үед Алтанбулагийн ОХУ-ын гааль дээр ирсэн билээ. 20-иод машины дараа байсан. Гэвч энэ удаа 7 цаг зогсож байж, шалгалтаар орсон юм. Бид умард солонгосын шалгалтыг удааныг шагширч байсан бол одоо Оросын хилийн шалгалт рекорт тогтоов.
Эртнээс нааш Монгол угсааны нүүдэлчид оршин сууж ирсэн тус нутаг 1206 онд байгуулагдсан Их МонголУлсын бүрэлдэхүүнд багтаж байв.
Оросууд 1648 онд Баргажинд анхны шивээгээ барьснаас хойш улам лавшруулсаар Буриад Монголыг эзэлжээ. 16-р зууны үеэс алт, ангийн арьсаар баялаг тус нутагт Хаант Орос Улсын худалдаачид, цэргүүд суурьшиж эхэлсэн аж. Оросууд 1666 онд Үдголын хөндийд цайз барьж, ДээдҮд буюу Верхне-Удинск хэмээн нэрлэсэн нь хожмын Улаан-Үд хот бөгөөд тэр үеэс тус бүс нутгийн төв болсон юм. 1689 онд Манж Чингүрэн, Хаант Оросын хооронд байгуулсан Нерчинскийн гэрээ ёсоор албан ёсоор Оросын мэдэлдшилжсэн байна.
1929 оны ЗСБНАБМУ-ын газрын зураг. 1937 оноос өмнөх Буриад Монгол орон Аг, Усть-Орд хоёрыг багтаасан том байжээ. Хожим 1917 оны Октябрийн хувьсгалын дараа нэг хэсэг цагаан арми болон Япон улсад эзлэгдэж байсан бөгөөд 1920 онд Алс Дорнодын Бүгд Найрамдах Улс ДээдҮдэднийслэлтэйгээр оршин тогтнож байв. 1922 онд Зөвлөлт Холбоот Улсаднэгтгэгдсэний дараа 1923 онд Зөвлөлт Социалист Бүгд Найрамдах Буриад Монгол Улс болон зохион байгуулагдсан юм. 1958 ондтусулсыннэрнээсМонголгэдэгүгийгхасчээ.1923 онд ЗХУ-ынЗСБНХОУ-ынбүрэлдэхүүнд "Зөвлөлт СоциалистБүгдНайрамдахАвтономитБуриадМонголУлс" байгуулагдав. 1927 ондЗөвлөлтзасгийгэсэргүүцсэн буриадынардтүмнийбослого гарсанболовч ЗХУ цэрэг, зэвсгийнхүчээрцусурсгандаржээ.
1991 онд ОросынХолбооныУлс тусгаартогтноходбайрсуурьдээшилжодоогийнэрххэмжээ, нэрээолжээ.1991 оны 5 сарын 27-нд БүгдНайрамдахБуриадУлсболгожнэрээөөрчилсөнтусулсньмөноны 12 сарын 25-нд ЗХУ задрахад ОХУ-ынбүрэлдэхүүндүлдэж, 1994 ондтүүхэндээанхудааардчилсанзамаарерөнхийлөгчөөсонгосон.
Энэ удаагийн аялал мөн л Андрей, Оюна нарын гүн туслалцаатайгаар амжилттай өндөрлөж байна. Та хоёртоо багийнхаа өмнөөс их баярлалаа. Бид аян замын асар их олзтой ирсэн. Энэ л хамгийн чухал байлаа.
Д.Жаргалсайхан
