Монголчууд тэнгэр задраах арга буюу зад буулгаж ган ганчиг тайлах болон олон хоног үргэлжлэх хур бороог зогсоох зэрэг эрдэм чадалтай хүмүүсийг " Задчин " хэмээн хүндлэдэг байжээ. Чухамхүү тэр хүмүүс хур бороо оруулан зад барихдаа тусгай задын чулуу, ургамал зэргийг ашигладаг аж. Задын чулуу нь ихэвчлэн мөнх цаст уулын мөсөн хучлага доороос гарах эсвэл мал амьтны цөс болон тархинаас гарсан бөөрөнхий мөлгөр хэлбэртэй чулуу байдаг. Мөн задын шар цэцэг, булган хар, манжин зэрэг ургамлуудыг бас ашиглах тал бий.
Монголчууд эрт дээр үеээс "Ус - Чандмань эрдэнэ", "Усыг нь уувал ёсыг нь даганн", " Уул савдагтай ус эзэнтэй" гэсэн ийм сайхан зүйр, цэцэн үгс хэлж усаа хайрлан хамгаалж хүндэтгэж ирсэн зан заншил, ёс уламжлалтай билээ.
• Усыг амьдрал тэтгэгч ариун зүйлийн нэг гэж үзэж ихэд эрхэмлэнэ.
• Гол мөрөн, булаг шанд, нуур цөөрөм_ худгийн усанд сүү цагаан идээ, цус зэргийг хийх, дусаахыг хоргилно.
• Сүү цагаан идээтэй шанага, халбагаар булаг, шанд, гол, горхи, худгийн уснаас хутган авдаггүй.
Чонын шагай бэлэглэдэггүй. Хулгайлж, худалдаж авдаг гэх.
Морин хуур гэртээ худалдаж авдаггүй. Бэлгэнд авдаг.
Орондоо дуу дуу дуулах, орондоо уйлахыг цээрлэнэ. Зовлон салахгүй.
Хүүхдийн толгой руу цохихыг цээрлэнэ. Эргүү болно гэх.
Хоёр хүүхэд шээсээрээ тоглож шээхийг цээрлэнэ.
“Монголын нууц товчоо” (МНТ) номыг би сурагч байхдаа ч, оюутан байхдаа ч, бас 40 гарсан насандаа ч уншиж байлаа. Унших бүрдээ л сэтгэл дундуур, олон салаа бодолтой үлддэг байв. Эргэлзэх зүйл, бүдэг, бүрсгэр санаа ихтэй, хардах, сэрдэх зүйл ч олонтой, нэгэн утгаар тод ойлгох юм үгүй шахам л үлддэг байж билээ.
Эр хүний сүнс бүсэндээ, сүлд нь малгайдаа явдаг болохоор хүний хуучин зүйл тэргүүндээ бүү хүргэ гэдэг хуучны үг байдаг. Харин эмэгтэй хүн бүс үгүй болохоор бүсгүй гэдэг байсан бөгөөд сүлд, сүнс нь 2 чихэнд нь байдаг гэнэ. Бүсгүй хүнийг 16 нас хүрэхээр чөтгөр хоргоож эхэлдэг гэж ярьдаг.
ТАНЫ МЭДЛЭГИЙН САНД......
ЧИНГЭЛТЭЙ УУЛ
Бидний баруун хойд талд оршдог бөгөөд далайн төвшнөөс дээш 1831 /1947/ метр өндөр. Алсаас харахад олон шавь нартаа ном айлдаж буй өвгөн багш мэт харагддаг учраас “лам” эзэнтэй уул хэмээдэг.
ХУШ ДӨЛИЙН ХАЙРХАН БУЮУ ХАЛЗАН ЗАНА ЗАЙРАН:
Бөөгийн намтар түүхэнд энэ хайрханыг тахилгат 9 хайрханд оруулж бичээгүй ч хөгшид өвгөд 9 хайрханы нэг гэж залбирсаар ирсэн. Дархадын 9 хайрханы нэг гэж үзэж болох Хуш дөлийн хайрхан нь дархадын алдарт 33 онгодыг барьж толгойд нь заларсан Ноёд тэнгэр гэгч агуу хүчит онгод юм.
Гэртээ унтаж амарж чадахгүй байгаа, давжин цочиж сэрдэг хүмүүс байдаг болов уу. Мөн өргөө гэр нь гэнэтийн гэрэл чийдэн унтрах, ассан лаа унтрах, гэр бүл хэрүүл маргаантай, хүүхдийн уйлаан ихтэй, зоо нурууны араар хүйт дагаад нэг л бүүдгэр хэцүү байгаа мэт мэдрэмж төрж байгаа бол таны гэрт болохгүй хар энерги хуралдсан байгааг анхаараарай.
ФОТО
ВИДЕО
