Уншиж байна...

XVII-XVIII зууны Монголын тусгаар тогтнолын тэмцлийн дотроос хамгийн дорвитой нь 1755-1758 онд гарсан ардын том бослого мөн. Тэр бослогыг зохион байгуулж удирдах ажлыг дээр дурдсан Зүүнгарын Амарсанаа, Халхын Засагт хан аймгийн туслах жанжин, Хотгойдын шадар ван Чингүнжав нар гүйцэтгэсэн бөгөөд Хорчин ван эфү Сэвдэнбалжир тэргүүтэй Өвөр монголын хэсэг ноёд бослогын бэлтгэл ажилд идэвхтэй оролцон, Амарсанаа, Чингүнжав нартай нягт холбоотой ажиллаж байжээ. Ингэж Баруун Монгол, Халх Монгол болон Өвөр Монголын нөлөө бүхий том ноёд тусгаар тогтнолын тэмцлийг бэлтгэж зохион байгуулах, удирдан явуулахад идэвхийлэн оролцох болсон нь манжийн ноёрхолыг монголчууд хичнээн дургүйцэн жигшиж, эх орныхоо тусгаар тогтнолын үйл хэргийг хичнээн их эрхэмлэн үзэж байсныг тодорхой харуулж байгаа юм.

Манжийн ноёрхлыг нийт Халхын ард түмэн төдийгүй, II богд Живзундамба хутагт, Түшээт хан Ямпилдорж, Засагт хан Балдир, Сэцэн хан Манибадар, Сайн ноён Дэчинжав, Дамиран гүн зэрэг хамгийн нөлөө бүхий том ноёдууд ихэд дургуйцэн, битүү эсэргүүцэж, тусгаар тогтнолын тэмцэлд талархаж байв. Тэр ч байтугай тэд II Богдын ах шадар чин ван Ринчиндорж нарын зэрэг хүмүүсээр дамжуулан, Амарсанаа, Чингүнжав нартай холбоо барьж, тэдний үйл хэргийг нууц дэмжиж байсан бололтой байдаг.

Буур хээрийн байлдаанд Тэмүжин бусадтай хамтран тулалдсан ба байлдааны ажиллагааг ерөнхийд нь Жамуха удирдсан билээ. Тэгвэл хэн нэгэнтэй хуу хавсралгүй, өөрөө шийдвэр гарган бие дааж цэргээ удирдан тулалдсан хамгийн анхны байлдаан нь “Тайчуудыг дайлсан шөнийн довтолгоон” байв. Тэр байлдааны тухай Монголын нууц товчооны 119 дүгээр зүйлд Тэмүжин шөнө турш явж зуур мөрт тайчуудыг дайрав.

Тэр үед Амарсанаа Даваачийн дэргэд байсангүй, Даваач хаан болмогц Илид очиж суусан, Амарсанаа өөрийн нутаг Тарвагатайн зүг одож, Эрчис мөрний сав газар суусан ажээ. Даваачийн хуучин нутаг Амарсанаагийн нутагтай залгалдаа мөнхүү Тарвагатайд байсан бөгөөд Даваач Нэмэхжаргалд цохигдоод, тэнд зугтан очиж амжсанаар мэдээ хүргэж тусламж гуйлгажээ.

 Галдан Бошгот халхыг эзэлж авсны дараа Сэлэнгэ мөрний эхэнд нутаглаж байгаад 1690 оны 5 дугаар сард зүүн зүгт хөдлөн, Халх гол хүрч хөвөөлөн урагшилсаар Манж Чин гүрний хилд цөмрөн, Өвөрмонголын Үзэмчин аймгийг довтлон уулгалсан байна. Энэ үед Манжийн хязгаарын цэргийн жанжин Арнай хилийн ойр байснаа ашиглан Галданг бутцохин хаандаа их гавьяа байгуулахыг сэтгэн, Энх-амгалан хааны "Яаран байлдаж болохгүй.Нэмэлт цэрэг ирэхийг хүлээ" гэсэн зарлигийг зөрчин, өөрийн дураар хоёр түмэн цэргийг авч, Улхуй голын орчим газар Галданы түрүүлж илгээсэн хошууч цэргийн ангитай учран байлдаж байтал Галдан их цэргээ авч ирэн Арнайг хавчин цохижээ.

Чингис хаан өөрт нь олон удаа тус хүргэж, нөмөр нөөлөг болж явсан эцгийн хуучин анд, алдарт ван хан Тоорилын төрсөн дүү Жаха-Хамбу ноёны  гүнж  Ибагийг өөртөө авч, дүү Сорхогтан хэмээх гоо үзэсгэлэнт охиныг хөвүүн Тулуйдаа хатан болгон авч өгчээ.

Мөнх хааны үед өмнөд Сүн улсын эсрэг ерөнхий довтолгооныг эхлүүлэхээр нэгэнт шийдсэн тул хятадад байлдаж байсан гол цэргийг захирч байсан Хубилай тойрон явж байлдах аян дайныг эхэлсэн нь Чингис хаан болон Зэв, Сүвээдэй зэрэг гарамгай жанждын гавьяат үйлстэй эн зэрэгцэх үйл явдал гэж түүхчид үздэг.Сүн гүрэн умар хил дагуудаа Шар мөрөн, Хан гол болон өндөр сүрлэг уулс, бат бөххэрэм, бэхлэлтээр хүрээлэгдэн хамгаалагдаж байв.Тэгээд ч нутгийн гүнд хэдэн ч цэрэг засаж, хилийн зүг хэдийд ч хөдөлгөх боломжтойн дээр, хилийнхээ цаана шинэ шинэ бэхлэлт хориглолтыг хэдэн зуун жилээр ч барьсаар байж чадах эдийн засаг, хүч хүчний шавхагдашүй нөөцтэй байлаа.


Нараар наадаж, хураар аргадсан наадмын өглөө наадамчин олон үндэсний хувцсаараа ижилсэн гоёж, уяан дээр шандаст хурдан хүлэг эргэцэж, хүчит бөхчүүд наадмын талбайдаа өрж, эрхий мэргэн харваачид цэц мэргэнээ сорих эрийн гурван наадмаа Монгол түмэн бахдалтайгаар тэмдэглэдэг билээ.
Дэлгэр Монголоороо дэнж хотойтол баярлах дэлхийн ганцхан наадмын өглөө ургах наран хүртэл илчээ төөнөн улалзана. Тиймдээ ч монгол түмний уламжлалт наадмыг үзэхээр гадны жуулчид жил бүр манай улсыг зорин ирдэг. Тэд нүүдэлчдийн хэв маягийг хадгалж үлдсэн цорын ганц улс гэдгээр нь бахархаж, бишрэх басхүү дэлхийг байлдан дагуулж байсан Их Эзэн Чингис хааны өлгий нутагт хөл тавих тэр л хүсэл, мөрөөдлөө биелүүлдэг болов уу.

Бусад мэдээ

Apr 04, 2024 427

НИЙТЛЭЛ

Mar 30, 2024 353

МОНГОЛЫН ТҮҮХ

Mar 30, 2024 132

ЯРИЛЦЛАГА

Mar 12, 2024 216

МОНГОЛЫН ТҮҮХ

Баруун баннер

Баруун баннер

Calendar 2018

Mon Tue Wed Thu Fri Sat Sun
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28

Ханшийн мэдээ

Холбоо барих

 

  •  Баянзүрх дүүрэг , 1-р хороо , 22 дуаар байр , 22 тоот.
    Шуудангийн хайрцаг: Улаанбаатар - 49 дүгээр салбар, 922
  •  976-11-458654, Fax: 976-11-458654
  •  This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Та бөөгийн тухай мэдлэг хаанаас авдаг вэ?