Монгол төр ёсны уламжлалд дөрвийн тоо чухал үүрэгтэй ажээ. Чингис хааны хараа ихт дөрвөн хөлт хар сүлд нь монгол цэргийн дайн тулаанд дайснаа ялахын бэлгэдэл болж байв. Зэв, Сүбээдэй, Зэлмэ, Хубилай дөрвөн дайчныг нь "эрдэнэт дөрвөн сэцэд”, “эндэлгүй дөрвөн газарч”, “харилгүй дөрвөн баатар”, “барилдсан дөрвөн худ”, “амрагаар учирсан дөрвөн анд”, “уул болсон дөрвөн хүн” гэх мэтээр Монголын нууц товчоонд магтан өгүүлж, Чингис хааны өмөг түшиг байснаар тэмдэглэжээ.
Зүг чигийн бэлгэдэл Хулгана зүг: Монгол бөө мөргөлд гал голомтны чанх хойд зүгийг хулгана зүг хэмээдэг. Энэ зүгт бүх эсгий туургат Их Монгол улсын тулгар төрийн тэнгэр байрлахаас гадна буддын шашин дэлгэрсэн 16-р зуунаас хойш бурхан сахиусаа байршуулан тахидаг учраас гэрийн эздээс өөр хэн ч гар хүрч болдоггүй байжээ.
Дээр үед нэг хаан, мэргэч төлөгч хүнээр өөрийнхөө хувь тавиланг үзүүлж гэнэ. Мэргэд мэргэлээд хэлж: «Та зүгээр сайн сайхан явна. Харин 45 насандаа л нэг их цөвтэй байна» гэжээ. Хаан түүнээс хойш олон жил өнгөрсний дараа 45 нас хүрч нөгөө мэргэчдээ хүрч очиж «Над ямар цөв барцад байна? Түүнийг зайлуулах арга байна уу?» гэдэг байна. «Та үхнэ дээ» гэж.
Увс аймгийн Зүүнхангай сумын төвөөс урагш хоёр км газарт буюу Хан хөхий нурууны төгсгөл хэсэгт “Дааган хайрхан” нэртэй уул бий. Мөн Завхан аймгийн Баянхайрхан сумын нутагт “Баянхайрхан” нэртэй уул бий.
Эрт урьд цагт үргүй өнчин чөтгөр тэнэж явсаар нэгэн айлд орж гэнэ. Айлын эхнэр нялх хүүхдээ хөхүүлээд сууж байв. Чөтгөр дотроо баярлаж, өнөөдөр нэг хүүхэд олж авах нь гэж чимээгүй харж суув. Айлын хүүхэн хүүхдээ өврөөсөө салгахгүй тэвэрчихээд, нөхөр нь ч гарах янзгүй. Чөтгөр тэсгэл алдахдаа зуухных нь үнснээс атгаж аваад эр эм хоёрын нүдрүү цацав.
Мөхөс би бээр саяхан МҮМ-ээс эрхлэн хэвлүүлдэг “Музей судлал” сэтгүүлийн 2020 оны дугаарт “НОЁН УУЛЫН ХҮННҮ ШИРДЭГНИЙ ХЭЭ, ЧИМЭГЛЭЛИЙН БЭЛГЭДЭЛ” сэдэвт бэсрэг судалгааны өгүүлэл хэвлүүлсэн билээ. Уг судалгааны товч агуулгыг үүгээр танилцуулж байна.
-Давс харамлахыг цээрлэнэ. Харамлаваас цавь цоорхой, ивэрхий хүүхэд гарна гэнэ.
-Давс галд хийхийг цээрлэнэ. Нүүрлэсэн гай, шүгэлсэн муу юмыг зайлуулах, хөөхөд гал дээр давс хийн түлдэг. Энгүүн цагт галд давс хийвээс галын бурхан цочино гэнэ.
1221 онд Чингис хааны цэрэг Инд мөрний эрэг дээр Хорезмын шах Желал Ад Динийг гүйцэн очиж, тулалдан бут цохьжээ. Ийнхүү найрсаг хөршийн харилцааг умартан, төрийн алтан аргамж болсон элч төлөөлөгч болон харьяат худалдаачдыг нь хөнөөсөн хэрэгт Хорезмын шахаас ял асуун эхлүүлсэн аян дайн зорилгоо биелүүлсэн юм.
ФОТО
ВИДЕО
